ყურადღება!

2013 წლის 28 მაისს,13 საათზე,ლიტერატურულ სალონსი გაიმართება კონფერენციაში გამარჯვებული მოსწავლეების დაჯილდოება.

მარიამ ფირცხალავა

F E   eqvTime TayaiSvilis arqeologiuri mogzaurobani

   fergadasuli kabadonebi mravali istoriuli faqtis Sesaxeb mogviTxroben da Cvens mexsierebaSi warsulis suraTebis acocxleben. berZeni istorikosi herodote halikarnazeli, rogorc TviTon aRniSnavs, Tavis istoriebs imisaTvis werda, rom mkiTxvelis mexsierebidan ar aRgviliyo da ukvalod ar gamqraliyo is didi sakvirveli nagebobani, romelTa nawilic elinTa, nawili ki barbarosTa mier iyo agebuli, rom STamomavlobas scodnoda berZen-barbarosTa omebis mizezi.

   Mmagram materialuri kulturis yvela Zegls Tu istoriul faqts erTnairi bedi ar hqonia da arc herodotes msgavsi amsaxveli hyolia. mravali maTgani sxvadasxva mizezis gamo miwis qveS moeqca da maT Sesaxeb araferia CvenTvis cnobili. Aaq ukve arqeologiis bari ereva saqmeSi da SeZlebisdagvarad iwyebs kacobriobis istoriaSi arsebuli TeTri laqebis gamuqebas.

    Qwarsulis Seswavla keTilSobiluri saqmea. vinc wyaros wyals svams, maT saTaveze unda ifiqroso, - es qarTuli andaza xatovnad ganmartavs yvela istorikosis movaleobas: aucilebelia Seiswavlos warsuli, Seiswavlo saTave im xalxis cxovrebisa, romelsac TviT ewafeba. eqvTime TayaiSvilmac Tavisi sicocxle am did saqmes Seswira, rasac aSkarad adastureben misi  arqeologiuri mogzaurobani da am mogzaurobaTa Sedegebarqeologia Tanamedrove gagebiT mxolod gaTxriTs saqmianobas gulisxmobs. eqvTime TayaiSvilsa da mis Tanamedroveebs es termini ufro farTod esmodaT, kerZod, arqeologiaSi gulisxmobdnen taZarTa da saeklesio wignTa aRweras, warwerebis gadmoRebas, amokiTxvasa da aRweras, miwaSi dafluli nawerebis gaTxras da sxv. Aamdenad , bunebrivia, aseTi farTo saqmianobis gasaSlelad bevri mogzauroba unda CaetarebinaT qveynis sxvadasxva kuTxeSi da miuxedavad imisa, rom eqvTime TayaiSvils mZime fizikuri nakli hqonda – is bavSvobidan koWlobda. mas ar dautovebia saqarTvelos arc erTi kuTxe, rom fexiT ar moevlos.  aq arsebuli yvela istoriuli Zegli ar aReweros da ar Seeswavlos. amitomaa , rom ase fasdaudebelia misi arqeologiri mogzaurobani.

    eqvTime TayaiSvils Tavidanve ar ufiqria arqeologiur moRvaweobaze. Mman peterburgis universiteti daamTavra da pedagogoba hqonda gadawyvetili.  im dros peterburgSi sxva qarTvelebic swavlobdnen, universitetis damTvarebis Semdeg maT samSobloSi dabruneba da muSaoba hqondaT gadawyvetili.

   eqvTime TayaiSvilic gamoemgzavra saqarTveloSi pedagogisuri muSaobis dasawyebad. Man peterburgSive daiwyo kavkasiis Sesaxeb wignebis Segroveba, magram igi arqeologiaze sruliadac ar fiqrobda.

   rogorc zemoT aRvniSneT, e.TayaiSvilis samecniero muSaoba ZiriTadad maSin daiwyo, rodesac igi wera-kiTxvis gamavrcelebel sazogadoebaSi airCies. wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoeba bevr sxva karg saqmesTan erTad Zvel xelnawerebs agrovebda. eqvTime TayaiSvili igonebs: “erTi sityviT sazogadoebis wevri rom gavxdi, mivixed-movixede, Sevatye, rom im Zvirfas zelnawerebs kaci patroni ara hyavda da Zalauneburad movkide xeli, davuwye patronoba.  Mmere TandaTan gamitaca, Semiyvarda da viwye zrunva daTupvisagan maT gadarCenaze.  Tan axal-axalsac vagrovebdi.  Semowirulsac aRar vjerdebodi, sazogadoebis xarjZe SeZenac daviwye”.

   wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis wesdeba iTvaliswinebda eklesia-monastrebSi daculi Zveli, saxmarad uvargisi saeklesio wignebis Segrovebas. eqvTime TayaiSvilmac swored amiT daiwyo Tavisi saqmianoba. P pirveli arqeologiuri mogzauroba moewyo 1889 w. 17 Tebervals mcxeTaSi , sadac dimitri baqraZem waiyvana.  maTi mizani iyo xelnaweri wignebis Camotana. Kkargi xelnawerebi mxolod sveticxovelSi unaxavT da wamouRiaT.  am mogzaurobis Sesaxeb saTanadod aRiniSna imdroindel presaSic.  SemdgomSi eqvTime TayaiSvili damoukideblad iwyebs farTo SemoqmedebiT saqmianobas, romlis erTgvar dagvirgvinebas warmoadgenda mis mier 1890 w. gamoceumili “sami qronika” .  mas mohyva “wminda ninos cxovreba”, romelic wina naSromis gagrZelebas warmoadgenda.  Aam gamocemam didi STabeWdileba moaxdina qarTvel sazogadoebaze da garkveuli gardatexa gamoiwvia qarTul istoriografiaSi.  eqvTime TayaiSvilis muSaobaSi TandaTan isaxeboda erTi mTavari mizani : ramdenadac ki SesaZlebeli iyo, Seekriba masala saqarTvelos istoria-arqeologiisaTvis, daRupva-dakargvisagan gadaerCina Zeglebi da misawvdomi gaexada mkvlevarisaTvis.

    eqvTime TayaiSvilma ramdenime aTeuli wlis manZilze sitematuri kvlevisa da Zebnis Sedegad bevri axali, sruliad ucnobi pirvelxarisxvani Zegli aTmoaCina.  udidesi mniSvneloba eniWeba mis mier aRmoCenil “vefxistyaosanis” Zvel xelnawerebs. man Tavi mouyara 17 xelnawera, romelTa Soris zogi metad sayuradRebo iyo rogorc variantebiT, ise mxatvrobiT; saerTod ki 24 xelnaweris Sesaxeb mokriba cnoba.

    mis mier Tavmoyril “vefxistyaosnis” xelnawerTa Soris uZvelesi iyo 1646 wlisa, romelic sazogadoebam vinme korinTelisagan SeiZina. sazogadoebis SenaZenTa Soris aris agreTve mefe giorgi XI-sTvis 1680 wels misi mdivnis megTabegis mier gadawerili “vefxistyaosani”. es xelnaweri gamoirCeva aSiebze moxatuli samkauliT. “evropis romelsac ginda muzeums rom miutano, ueWvelad mogcemen milionso”, - ambobda am xelnaweris Sesaxeb eqvTime TayaiSvili.

   eqvTime TayaiSvilis didi damsaxureba pelagia wereTliseuli “vefxistyaosnis” gadarCenaa, romelic erT-erTi mniSvnelovani egzemplarTagani iyo, siuJeturi miniaturebiT dasuraTebuli. am xenaweris mokle istoria aseTia: erT saCxerel did Tavad nestor wereTels colad hyavda gurielis qalis pelagia. nestoris gardacvalebis Semdeg misi qoneba (maT Soris “vefxistyaosnis” aRniSnuli xelnaweri) mis col_Svils darCa. dedam Svilebs “vefxistyaosnis” xelnaweris ydis gasakeTeblad gaatana. am ukanasknelT igi etlSi darCenodaT. meetles xelnaweri sam Tumnad miuyidia komersant daviT sarajiSvilisaTvis. d.sarajiSvilma kargad icoda aseTi Zeglebis yadri, xelnaweri SeuZenia da imxanad TbilisSi myof baron de baisaTvis ganuZraxavs misi Cuqeba. eqvTime TayaiSvils es xelnaweri unaxavs, uTxovia d sarajiSvilisagan da ar daubrunebia patronisaTvis manam , vidre baroni de bai Tbilisidan ar wavida. SemdegSi am xelnaweris mixedviT eqvTime TayaiSvilma “vefxistyaosani” gamosca kidec.

    1880-90 ian wlebSi kavkasiis arqeologiis moyvarulTa sazogadoeba daixura. Semdeg kavkasiis istoria-arqeologiis sazogadoebamac Sewyvita arseboba. orive es sazogadoeba ise  male daixura, rom maT sasargeblo saqmianobis farTod gaSla ver moaxerxes. d.baqraZes kidev undoda arqeologiuri sazogadoebis daarseba, magram mTavrobam amis neba aRar misca. raki birdapiri saSualeba aRar iyo, qarTveli moRvaweebi iZulebuli iyvnen SemovliTi gziT ewarmoebinaT arqeologiuri muSaoba. amis saSualebas iZleoda “qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoeba”, romelmac didi roli Seasrula qarTveli xalxis sulier cxovrebaSi.

    im xanebSi yovelgvari arqeologiuri monapovari inaxeboda “kavkasiis muzeumSi”, romelic revoluciamde sul araqarTvelTa xelSi iyo.
    metad didi mniSvneloba hqonda TbilisSi gamarTul ruseTis arqeologTa V yrilobas. yrilobis muSaobaSi monawileobas iRebdnen ilia WavWavaZe, akaki wereTeli, giorgi wereTeli, rafiel erisTavi, da sxv. am droisaTvis saqarTveloSi arqeolog baiernis mier mniSvnelovani gaTxrebi iyo Catarebuli (mcxeTaSi), magram ratomRac V yrilobaze arc baierni gamosula da arc mcxeTis masalebi gamoutaniaT. amitom iyo, rom eqvTime TayaiSvili TavgamodebiT ibrZoda saqarTvelos ukve aRmoCenili arqeologiuri masalebis farTod gatanisa da axlis aRmoCenisaTvis.

  pirveli qarTveli arqeologi , romelmac eqvTime TayaiSvilze adre Caatara gaTxrebi saqarTveloSi, niko mari iyo. man gaTxara Zveli, winaqristianuli sasaflao debedis xeobaSi , sof. vornakSi da metad saintereso nivTebi aRmoaCina. magram male niko marma anisSi daiwyo gaTxrebi da mTeli yuradReba iqiT gadaitana. vornaki rom uyuradRebod ar darCeniliyo, iq Txris gagrZeleeba saimperatoro arqeologiurma komisiam eqvTime TayaiSvils SesTavaza. eqvTime TayaiSvili daTanxmda da daiwyo saqmianoba. es iyo 1892 wels.

  vornakSi brinjaos xanis samarxebi aRmoCnda.

  saerTod, vornakis samarxebi mdidari iyo. aRmoCenil masalaze muSaobam eqvTime TayaiSvils garkveuli gamocdileba SesZina. igi TandaTan waxalisda da SemdgomSi ufro Tamamad mihyo xeli gaTxrebis warmoebas.

   1917 wlis revoluciamde eqvTime TayaiSvili iyo erTaderTi qarTveli arqeologi, romelic gaTxrebs awarmoebda. igi paralelurad pedagogiur da sazogadoebriv muSaobasac eweoda, did yuradRebas uTmobda miwis zeda Zeglebis aRwera-Segrovebas.

    didi Rvawli miuZRvis eqvTime TayaiSvils “axalgoris ganZis” SesaniSnavi masalebis Segrovebisa da dacvis saqmeSi. man kvaldakval sdia am ganZis Semsyidvel-gadamyidvelebs, sanam ganZis umetes nawils Tavi ar mouyara da sabolood kavkasiis muzeumSi ar daabinava.eqvTime TayaiSvils Tavis am metad seriozul saqmianobaSi damxmareebic hyavda. maT Soris aRsaniSnavia daviT sarajiSvili, romelic marTalia , komerciul saqmianobas eweoda, magram amave dros ar iviwyebda Tavis moqalaqeobriv movaleobas da kulturis asparezzec sasargeblo saqmeebs akeTebda.

   erTxel, eqvTime TayaiSvils al.cagarlisaTvis werilis miwera gadauwyvetia da misamarTis gasagebad d.sarajiSvilTan Seuvlia qarxanaSi , misamarTi rom miucia, david sarajiSvils ukiTxavs: am zafxuls ras apirebo? (1902 wlis gazafxulis miwuruli iyo). eqvTimes upasuxia , axalcixe-axalqalaq-artaanis mazrebSi mivdivar arqeologiur eqspediciaSio, Tanac auxsnia, rom Tanxebi (200 maneTi) grafinia uvarovas meSveobiT moskovis arqeologiurma sazogadoebam gamoyoo. maSin daviT sarajiSvils am saqmis sawarmoeblad 100 maneTi daumatebia. eqvTime TayaiSvili igonebs, rom sarajiSvili xSirad mepatiJeboda sadilzeo, gansakuTrebiT maSin ,roca grafinia uvarova hyolia stumrad.

    grafinia praskovia uvarova, graf aleqsi uvarovis qvrivi, iniciatori iyo moskovis arqeologiuri sazogadoebis kavkasiis ganyofilebis daarsebisa. mis saxelTanaa dakavSirebuli bevri arqeologiuri gaTxra kavkasiaSi da, kerZod, saqarTveloSi. grafinia uvarovasTan uSualod TanamSromlobda eqvTime TayaiSvili.

   eqvTime TayaiSvili imdenad datvirTuli iyo arqeologiuri moRvaweobiT, rom sxva ramisaTvis veRar iclida. erTxel eqvTimes Zma nikolozi avad gaxda. igi ozurgeTSi cxovrobda. mouclelobis gamo eqvTimem ver moaxerxa masTan Casvla. wamlebi da eqimebi ki droulad miaSvela. Zma metad nawyeni darCa da gabrazebulma moswera, Sen mxolod maSin Camoxvidodi rom mecnobebina <<найдена археологичесская жестунька>>.

    eqvTime TayaiSvilis gulmodgine dakvirvebulobis Sedegi iyo “xelmwifis karis garigebis” xelnaweris aRmoCena. es xelnaweri eqvTimem qarTlSi mogzaurobis dros gapartaxebul saxlSi ipova nagavSi.  1920 wlis maisSi Tbilisis universitetis gamomcemlobam gamosca “xemlwifis karis garigeba”.

    Sinaarsis mixedviT xelnaweri or nawilad iyofa. pirvelSi gadmocemulia giorgi brwinvalis samarTali (zeglisdeba) aq pirvelad gvxvdeba calke xelnawerSi. adre es Zegli cnobili iyo mxolod vaxtang mefis qarTul samarTalTa krebulidan.

     xelnaweris qaRaldis filigranze dakvirvebis Sedegad eqvTime TayaiSvili askvnis, rom igi XVII saukunis meore naxevarSi unda iyos gadawerili.

      cnoba imis Sesaxeb, Tu rodisaa Sedgenili “garigeba xelmwifis karisa” ar arsebobs. amis gamorkvevis saSualebas eqvTime TayaiSvili SinaarsSi eZebda. ZeglSi moxsenebuli istoriuli pirebis moTvaweobis drois gansazTvriT dadginda , Tu romel saukuneebZe adre iqneboda SeuZlebeli ama Tu im Zeglis Seqmna da romeli saukunis Semdeg ver warmoiSoboda igi.

      “xelmwifis karis garigebaSi” bevri istoriuli piria moxsenebuli. ae magaliTad, teqstSi vkiTxulobT: “ amieri bedieli mosaflavea da quTaTeli mosaflavec aris (mefisa). didi giorgi, romelman basili berZenTa mefe gaaqcia, missa (quTaTelis) saydarsa Sigan aris”.

    ibadeba kiTxva: “vin aris es giorgi mefe?” Tu saqarTvelos istorias CavxedavT, berZnebis mefes, basil meores, eomeboda bagrat IV_is mama giorgi I, romelic 1014 – 1027 welbSi mefobda. igi marTlac quTaisis taZarSia dakrZaluli. bediaSi, rogorc viciT, dakrZalulia bagrat III , giorgi I is mama , romelic gardaicvala 1014 wels. raki iseTi faqtebia moxsenebuli “xelmwifis karis garigebaSi”, igi ar SeiZleboda Sedgenili yofiliyo XI saukuneze adre.

    “xelmwifis karis garigebaSi” moxsenebulia cnobili moRvawe da mecnieri arsen iyalToeli , romelic cxovrobda XII saukunis pirvel naxevarSi; Tamaris mama giorgi III , romelic gardaicvala 1184 wels; moxsenebulia, Tu vis ra Tanamdeboba uboZa Tamar mefeb. rogorc cnobilia, Tamari 1212 wels gardaicvala, maSasadame, aRniSnuli Zeglis Seqmna XII saukunis damdegamde ver moxdeboda.

     eqvTime TayaiSvilma gaiTvaliswina ra mTeli rigi garemoebebi, daadgina , rom “xelmwifis karis garigeba” Sedgenilia ara uadres mecamete saukunis dasasrulisa da ara ugvianes meToTxmete saukunis meore naxevrisa. man yuradReba miaqcia sakiTxs, Tu sad unda yofiliyo Sedgenili Zegli da gvaqvs Tu ara literaturaSi cnoba mis Sesaxeb. Zeglis monacemebis mixedviT gairkva, rom igi Seqmnilia dasavleT saqarTveloSi; mixedviT gairva, rom igi Seqmnilia dasavleT saqarveloSi; imereTSi. avtoris sityviT, ameri-aRmosavleT saqarTveloSi da zemo qarTlisa.

    “amieri bedieli, - naTqvamia “xelmwifis karis garigebaSi,” – mosaflavea da quTaTeli mosaflavec aris”.

    “xelmwifis karis garigeba” rom aRmosavleT saqarTveloSi iyos dawerili, avtori ityoda “imieri bedieli” da sxv. aRniSnuls TviT teqsti adasturebs: “ra swored episkoposni movidnen imeriT iSxneli, mawyvereli, anCeli, mtbevari da golgoTeli, maT ra eTayvanen , xelni mefeman noxTa zeda dasaxnes”. yvela aq CamoTvlili episkopozi aRmosavleT saqarTvelodan, rogorc avtori ambobs, imieridan aris. es magaliTi cxadyofs, rom “xelmwifis karis garigeba” imereTSia dawerili. eqvTime TayaiSvili Tavis dakvirvebebis Semdeg imasac ki askvnis, rom igi gelaTSia an gelaTis maxloblad unda iyos Sedgenili.vaxuSti bagrationi Tavis Txzulebis ramdenime adgilas ixseniebs imerul “Zvel garigebis wigns”. es usaTuod “xelmwifis karis garigeba” unda iyos. mecnierebi fiqroben, rom es Zegli SemdegSi vaxuSti bagrations wyarod gamouyenebia.

    “xelmwifis karis garigeba” iSviaTi Zeglia. misi msgavsi Zegli Cven mxolod erTi mogvepoveba. es aris “dastulamali”, romelic meTvramete saukunis meore naxevarSi aris Sedgenili da gamocemulia vaxtang mefis mier. “dastulamali aris kanonmdebloba, anu “wesi da gangeba samefosa darbazobisa”. misi gamocemis mizani iyo , “raTa yovelni xelisufalni da moqmedni darbazis rigisani esreT (rogorc “dastulamalSia”) iqceodnen da ganagebdnen Tavs Tvisni moxeleni saxeloTa TvisTa da wesiTa SemsgavsebiTa iqceodnen”. eqvTime TayaiSvili xazs usvamda im garemoebas, rom vaxtang VI ar icnobda “xelmwifis karis garigebas”, radganac arsad ar ixseniebs mas da arc adarebs- Zvelad ase da ase iyo, axla ki ase ariso. vaxtang meeqvse akanonebs imas, rac jer kidev rostom mefis dros iyo SemoRebuli XVII saukuneSi da zog raimes Tavisas umatebs.

    “xelmwifis karis garigeba” erTi romelime mefis mier gamocemul oficialur aqts ki ar warmoadgens, aramed Sedgenilia kariskacis mier praqtikuli saWiroebisaTvis. “xelmwifis karis garigeba” aris saxelmZRvanelo kariskacebisaTvis, xelisufalTaTvis da saerTod yvela moxelisaTvis. e saris saxelmwifos marTva-gamgeobis kanonTa  krebuli, romlebic sxvadasxva mefis mier iyo dawesebuli.

     eqvTime TayaiSvili teqstis gaanalizebis safuZvelze akeTebs daskvnas, rom “xelmwifis karis garigebis” avtori karis kacia, romelsac sxvadasxva wyaroebi gamouyenebia.

     aRniSnul Zegls metad didi mniSvneloba eniWeba saqarTvelos wes-wyobilebis, saxelmwifo yofa-cxovrebisa da Sinagani organizaciis Sesaswavlad.

     “xelmwifis karis garigebis” aRmoCena eqvTime TayaiSvilis mier uTuod didi saqme iyo , amitomaa rom iseTi mniSvneloba hqonda mis arqeologiur mogzaurobebs, romlebic yovelTvis nayofierad mTavrdeboda. udidesi mniSvneloba hqonda eqvTime TayaiSvilis mogzaurobebs samxreT saqarTveloSi e.w “TurqeTis saqarTveloSi”. esaris saqarTvelos samxreTi nawili, romelic amJamad TurqeTis

sazRvrebSia  moqceuli. oqtombris revoluciamde da ruseTis administraciuli dayofis Tanaxmad es iyo yarsis olqis ori “okrugi”: artaanisa da olTisisa da agreTve baTumis olqis mcire nawili.

      eqvTime TayaiSvilma saqarTvelos samxreT nawilSi (TurgeTis saqarTveloSi) samjer imogzaura.

       pirveli eqspedicia moewyo 1902 wels. eqspediciaSi eqvTime TayaiSvilTan erTad monawileobdnen xuroTmoZRvari simon kldiaSvili da fotografi aleqsandre mamuCaiSvili. axalcixisa da axalqalaqis zog ZeglTan erTad maSin maT gamoikvlies artaanis olqis Zeglebic , olTisis olqis nawili.

      meore eqspedicia 1907 wels moewyo. eqspediciis SemadgenlobaSi iyvnen xuroTmoZRvari anatoli kargini da moxalise fotografi eduard liozeni. gamokleul iqna ardaanis olqis kolas raionis Zeglebi da damTavrda olTisis olqis Seswavla.

      mesame eqspedicia 1917 wels moewyo.

      saqarTvelos sxvadasxva kuTxeSi arsebuli istoriuli Zeglebi Seswavlasa da gamomzeurebas elodnen da eqvTimec didi mondomebiT eweoda am saqmes. is igonebs: “ saqarTvelo daviare da davinaxe , Tu ra uzarmazari masalaa ganwiruli daviwyebisa da xSirad daRupvisaTvisac. . pirdapir amitana fanatikurma miswrafebam,rac SeiZleba meti momeswro. miT umetes , rom Cem TanamedroveTagan aRaravin misdevda am saqmes”.

      eqvTimem sakuTari TvaliT ixila saqarTvelos TiTmis yvelaze miwiszeda Zegli, Tavad SeigrZno bevri maTganis sidiade, im xuroTmoZvarTa niWi da Zala, romelTac Seqmnes saqarTvelos es didebani. samwuxarod, bevri maTganis saxeli ukvalod gaqra. bevrs arcTu ise saxarbielo bedi hqonda. mcxeTis sveticxovelis didebli taZris amgebs , konstantine arsakiZes. marjvena mosWres imisaTvis, rom sxvagan aRar aego msgavsi taZari. xalxma TqmulebebSi Semoinaxa konstantine arsakiZis saxe. erT xalxur leqsSi xuroTmoZRvari ambobs:

“xekorZulas wyali misvams

mcxeTa ise amigia.

damiWires, mklavi momWres,
   ratom kargi agigia”.

   sveticxovelis erT kedelze gamokveTili arsakiZis marjvenis mnaxvels moagonebs xuroTmoZRvris ukuRmarT beds. aRniSnuli gadmocema sveticxovlis xuroTmoZRvris Sesaxeb daudo safuZvlad konstantine gamsaxurdiam Tavis istoriul romans “didostatis konstantines marjvena”.

    mtris Tavdasxmebisgan Tavis dasacavad, saqarTveloSi taZrebs xSirad miuval adgilas agebdnen. eqvTime TayaiSvili cdilobda aseTi taZrebic ar gamorCenoda mxedvelobidan. kola-olTisSi mogzaurobisas mas solomonisis mRvime-eklesiaze mounda asvla. asasvleli metad Zneli iyo. mis Tanmxleb fotografs uari uTqvams ayolaZe. eqvTime koWli iyo da , ra Tqma unda asvla gauWirdeboda. mas iqauri mkvidrni(mesxebi) daxmarebian da xeliT auyvaniaT eqvTime. amis Semxedvare fotografs Sercxvenia da TviTonac didi wvalebiT maRla asula. eqvTime SemdgomSi xumrobiT igonebda: iqaur mazris ufross rom Cem gaWireveba Seutyvia , safexurebi amouWrevinebia kldeze da miuvali eklesia misadgomi gauxdiao.

  eqvTime TayaiSvilma bevri Tavisi aRwerili Zeglis gamocema  moaswro. amasTanave igi cdilobda istoriuli cnobebiT gaemdidrebian es gamocemebi.

ai, zogierTi is ZeglTagani, romlebic eqvTime TayaiSvilma aRwera:              zarzmis monasteri axalcixidan ocdaTxuTmeti  versis moSorebiT mdebareobs qvablianis wylis xeobaSi. garSemo mTebi akravs monasters. zarzmis monastris Sesaxeb cnobebs gvawvdis cnobili qarTveli geografi – vaxuSti bagrationi. es monasteri vaxuStize adre arsebobda jer kidev maSin, roca XVI saukunis II naxevarSi samcxe-saaTabagoSi Turqebma Zalad daiwyes mosaxlebis gamahmadianeba, zarzmis monastris mTeli qoneba gadaitanes guriaSi, Semoqmedis eklesiaSi zarzma ki datovebul iqna. vaxtang gurielma 1572 wels Semoqmedis monastris maxloblad aagebina axali monasteri da mas zarzma daarqva.

     guriaSi cxovroben mgalobliSvilebi romelTac miaweren axalcixis zarzmis daarsebas. isini pirvelad balaZeebi yofilan. maTi winapari guriaSi mouwveviaT, rogorc mgalobeli da misi STamomavloba amrigad cnobilia mgalobliSvilis gvariT. amis Sesaxeb rom balaZeebma Cauyares safuZveli zarzmis monastrs gadmocemac aris :

“samma Zmama balaZema

zarzmas dadva balaveri”

      zarzmis monastris aRweraSi garkveuli damsaxureba miuZRviT akademikos m.brosesa da d.baqraZes.

       eqvTime TayaiSvilma es monasteri safuZvlianad Seiswavla Tavisi warwerebiTa da freskebiT.

       dRemde Semorcenilia gumbaTovani taZari da didi samreklo. igi aSenebulia XIV saukuneSi beqa jayelis mier. zarzmis taZars metad mimzidvels xdis samxreTis karibWe, romelsac sami Ria TaRi aqvs. XIV saukuneSi mitovebuli tazari JamTa svlam gacrica. taZris mxatvroba XX saukunis dasawyisSi iqna ganaxlebuli, amJamad yvela is Zvirfaseuloba, romelic zarzmidan SemoqmedSi gadaitanes , inaxeba TbilisSi , qarTuli xelovnebis sazelmwifo muzeumSi.

      safaris monasteri mdebareobs q. axalcixis samxreT-aRmosavleTiT , Svidi kilometric moSorebiT. igi samcxis mflobel jayelTa rezidencias warmoadgenda.

       safris SenobaTagan uZvelesia miZinebis eklesia, romelic X saukuneSia. sxva nagebobebi ufro gviandelia (XVI- XVII saukuneebisaa). Tuqebis Semosevis Semdeg safara dacarielda. igi Turqebis xelSi iyo 1828 wlamde, sanam axalcixe kvlav ar SemouerTda saqarTvelos. XIX saukuneSi safaraSi rusi berebi damkvidrdnen da samlocveloebi gaanaxles.

   dRes safara daculia rogorc erTerTi mniSvnelobani Zegli qarTuli kulturisa.

   monastris nagebobani mTebSi Sefarebuli. dasavleTis mxriv maT cixe dahyurebs. monastris SesasvlelTan, marcxniv SemorCenilia wminda stefanes samlocvelo.

    Sveuli kldis napirebze sagangebod amoSenebul baqanze dgas gumbaTovbani taZari, e.w wminda saba. taZari mdidruladaa moCuqurTmebuli. taZris warwerebs Soris erT_erTi gvamcnobs, rom amSenebeli xuroTmoZRvaria farezasZe.

   miZinebis eklesiis SigniT metad sainteresoa svetisTavebis moxatuloba. am eklesiaSi idga XI saukunis kankeli SesaniSnavi CuqurTmebiTa da reliefuri qanadakebebiT. am nakeTis zogierTi nawili, romelic dRemde SemorCa , xelovnebis saxemwifo muzeumSi inaxeba.

    1907 wels kola-olTissa da CanglSi mogzaurobis dro eqvTime TayaiSvilma aRwera banas didi mrgvali taZari. banas taZris nangrevebi dacuilia banas wylis marjvena napirze. .. am wyalzed, - ambobs vaxuSti bagrationi, - ars bana.. aq ars eklesia gunbaTiani, didi, mSvenierad nagebi, keTil mSnier adgils”.

banas eklesiis aSenebis dros garkveviT aqvs aRniSnuli bagrationTa istorikoss - sumbat daviTis Ze. igi wers: “ adarnase, Ze daviT kuropalatisa, dasves qarTvelTa mefed.. da aman adarnase, (881-923), Zeman davit moklulisman aRaSena bana”….. .

   banas taZari aSenebulia zemoT davakebul mrgval borcvze. eklesia aris uzarmazari nageboba, romelic Sedgeba erTmaneTTan harmoniulad SeerTebuli nawilebisagan erTia TviTon eklesia, xolo meore – Semosasvleli.

    Sinagani eklesia jvris gamosaxulebisaa. jvris kuTxeebSi amoyvanilia samsarTuliani oTaxebi, romlebic TavianTi sqeli kedlebiT eklesiis burjebsac Seadgenen.

    1843 wels botanikosma karl koxma inaxula banas taZari. igi aRtacebaSi mosula nagebobebis simSvenieriT da aRfrTovanebuls uTqvams: ueWvelad es yvelaze lamazi da mSvenieri im qmnilebaTa Soris. rac mTel aRmosavleTSi minaxavas, garda konstantinebolisao.

     banas taZari mouvlelobis gamo droTa ganmavlobaSi ingeroda. 1881 wels, rodesac is d.baqraZem naxa, taZars mxolod gumbaTi hqonda Caqceuli. 1902 wels , rodesac is eqvTime TayaiSvilma ixila taZari ukve Zalian dangreuli iyo, xolo 1907 wels suraTi ufro samwuxaro iyo : isic ki rac 1902 wels fotografirebul iqna (ornamentebi), ukve Camongreuliyo

    banas taZari SigniT freskebiT yofila Semkobili, romlebic sxvadasxva mizezTa gamo Zalze cudad Semonaxula.

    banas didi taZris gverdiT CrdiloeTis mxares patara taZris nangrevebia. am eklesiis gegma metad lamazi da sainteresoa, kedlebi mxolod sanaxevrodaa daculi. naSenebia Tlili qviT.

     banas samxreT-aRmosavleTiT maRali kldovani mTaa, romlis napralebSi mRvimeebi Cans. mRvimeebis winapiri qvitkiris kedeliTaa amoSenebuli, kedlebSi datanebulia sarkmlebi, mRvimeTa darbazebi erTmaneTTan kamarebiT aris SeerTebuli. erT- erT maTganSi  bazilikuri tipis erTfanjriani eklesiaa. banas midamoebSi sxvac bevria aseTi nageboba rac Zlier sainteresos xdis am mxares.

  eqvTime TayaiSvilis mier 1938 wels parizSi gamoqveynebul wignSi- “arqeologiuri eqspedicia kola-olTaisSi da CanglSi 1907 wels” – sxva istoriuli Zeglebis garda moTxrobilia qalaq olTisisa da misi RirsSesaniSnaobebis Sesaxebac.

   qalaqi olTisi mdebareobs mdinare olTisisi wylis orive napirze. Zveli qalaqi , Cixe da SenobaTa umetesi nawili marjvena napirzea moTavsebuli. napirebi erTmaneTTan Seerebulia xis didi xidiT. olTisis cixe maRal kldovan gorakzea gaSenebuli oTxkuTxedad da mimarTuleba aqvs CrdileTidan samxereTisaken. Sua cixeSi aris moedani. aqvea sxvadasxva SenobaTa naSTebi.  erTi maTgani Seicavs ZvelTaRebian darbazs. saidanac miwaSi midi qlaqTan dakavSirebuli gvirabi. mtris Semosevisas mosaxleoba gvirabs afarebda Tavs. aqedan cixeSic SeiZleboda moxvedra da Tavis dacva.

   olTisis cixis moednis Ceridolo aTmosavleTiT aRmosavleTiT darCenilia Zveli eklesiis nagrevebi. kedlebze naTlad Cans freskebis kvali. es agilebi ufro adre Seiswavla d. baqraZem da, rogorc irkveva, misi mogzaurobis dros ufro meti ram iyo daculi , vidre Semdgom.

     olTisis cixes dasavleTis mxriT kidev erTi moedani ekvris am moednis samxreT aRmosavleT kuTxeSi erTnaviani bazilikuri nagebobis eklesia dgas . SigniT sxvadasxvagvari qarTuli ornamentebiTaa Semkuli. kedlebSi Catanebulia qvebi romlebzedac jvrebia gamovkeTili. am eklesiaSi inaxeba somxuri xelnaweri saxareba, bombicinaze dawerili or svetad. esxelnaweri 1605 wels aris gadawerili mi xis ydaze Savi tyavia gadakruli. saxareba Semkulia feradi miniaturebiT.

    olTisSi aris mahmadianTa samlocvelo saxli e.w mizgiTi anu jame. romelic saukeTesod iTvleba yarsis olqSi. es aris lamazi, qarTuli CuqurTmebiT Semkuli gumbaTiani Senoba james xuroTmoZRvars mTlianad gamouyenebia yvela is ornamenti, rac ki qarTuli curoTmoZRvrebis saukeTeso Zeglebs da maT Soris banas amSvenebs. james irgvliv gakeTebuli warwerebi mogviTxroben , rom Zegli aSenebulia aslant faSas mier XVII saukuneSi. aslanT faSa warmoSobiT qarTveli iyo, aTabagTa Camomavali .

    samxreT saqarTvelos erTi didi nawili ZvelTaganve taos saxeliT iyo cnobili. es saxeli dRes aRar ewodeba am mxares magram arsebobs daba romelsac taoskari hqvia.

     taoskari mdebareobs iq sadac amave saxelwodebis mdinare erTvis suluCuris wyals. taoskaris mosaxleobas rogorc eqvTime TayaiSvili gviambobs , gamuslimanebuli qarTvelebi Seadgendnen.

    taoskarSi daculia ori Zveli qarTuli eklesiis nangrevi yelidan aRmosavleTi nawilia darCenili erTi fanjriT. eqvTime gancvifrebaSi mosula, rodesac eklesia unaxavs. aseTi eklesia saqarTveloSi sxva ar mogvepovebao, - ambobda igi. dimitri baqaraZem  es Zeglebi inaxula 1881 wels . mis dros freskebic ar yofila daculi da , rogorc Cans SemdgomSi dazianebula.

  taoskaridan eqvTime olorSi Cavida da fanaskerts miaRwia. eqvTime fiqrobda , rom fanaskerteli erisTavebis samefoSi uamrav siZveles naxavda, magram  araTu ekelesia ver naxa, saqarTvelos istoriaSi kargad cnobili fanaskertelTa cixec dangreuli dauxvda. fanaskertSi Zveli eklesiebisa da cixis qvebisa mxolod SemorCenili. aqedan eqvTime TayaiSvili mogzaurobs xoSevanqSi, karnavazSi, ulamSi, xosorSi, anzavSi, brundeba yarsSi da qalaq yalizmanis maxloblad mdebare sofel CanglSi miemgzavreba. eqvTimem aRwera CanGlis jvris tipis eklesia , romlis qarTuli warwerebi Zalian mniSvnelovani aRmoCnda.

   eqvTime TayaiSvili 1907 wlis arqeologiuri mogzuroba kola-olTissa da CanglSi metad mniSvnelovania. Seswavlil iqna didi istoriuli masala. marTalia , bevri Zegli ukve aRwerili iyo arqeologiurad, magram eqvTimes Zvel aRwerilobaSi koreqtivebi Sehqonda da bevrs iseTs axals naxulobda, rasac fasdaudebeli mniSvneloba hqonda Cveni istoriis rigi sakiTxebis gaSuqebisaTvis.

    eqvTime TayaiSvilma imogzaura da aRwera kaxeTSi – alaverdi, SuamTa, bodbe, Telavi, gremi, iyalTo, axmeta da sxva.

ექვთიმე თაყაიშვილი , როგორც პოლიტიკური მოღვაწე

სკოლა:  ქ.თბილისის №32 საჯარო სკოლა.

ლიტერატურული წრე ,,სამოთხის გვრიტები”.

მოსწავლეები:გიორგი ჯანხოთელი,თორნიკე გოჩიტაშვილი,ნინო ებრალიძე.

პედაგოგები:ნელი ჭელიძე,ასმათ ჭარელიძე,ლია ჩხაიძე.

                                   2013

      ექვთიმე თაყაიშვილის ფათერაკებით სავსე ცხოვრება საქართველოს კუთვნილებაა,მისი ისტორიის ერთი გაუხუნარი ფურცელია.შეუძლებელია ჩამოთვალო ყველა ის რეგალია,რაც მის სახელს უკავშირდება:პირველი ქართველი არქეოლოგი,მკვლევარი ისტორიკოსი,ეთნოგრაფი,წყაროთმცოდნე,ნუმიზმატი,ფოლკლორისტი, განძეულის გუშაგი,....არ დარჩენილა მეცნიერების არც ერთი დარგი,რომელსაც სწავლულის ხელი არ შეხებია.

უამრავი ინფორმაცია არსებობს ექვთიმე თაყაიშვილის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის,კვლევებისა და მოგზაურობის,განძის დაცვისა და მზრუნველობის,საქართველოში დაბრუნებისა და შემდეგი მოღვაწეობის შესახებ.თეზო თაბუკაშვილის ფილმიც დოკუმენტალურად აღწერს ამ ადამიანის ღვაწლსა და დამსახურებას,მაგრამ თითქმის არაფერია ნათქვამი მისი პოლიტიკური მოღვაწეობის შესახებ.ამიტომაც საკვლევ თემად სწორედ ეს საკითხი ავირჩიეთ.

კვლევის მიზანია ექვთიმე თაყაიშვილის მოღვაწეობის შესწავლა  პოლიტიკურ სარბიელზე,კერძოდ,მისი ღვაწლის წარმოჩენა მე-20 საუკუნის დასაწყისში,როგორც ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის სათავეებთან მდგარი  ადამიანისა ,ილია ჭავჭავაძესთან ერთად.

ილია ჭავჭავაძემ 1905 წელს შეადგინა პარტიის პირველი პროგრამა,მაგრამ ეროვნულ -დემოკრატიული პარტია ოფიციალურად 1917 წლის ივნისში ჩამოყალიბდა. იგი ილია ჭავჭავაძისა და სხვა თერგდალეულთა ნააზრევს დაეფუძნადა,არსებითად,საქართველოს თავისუფლებისათვის ბრძოლის მათივე გზა განაგრძო.ექვთიმე თაყაიშვილი აქტიური მონაწილეა ამ პოლიტიკური წიაღსვლებისა.

კვლევის დაწყებამდე ვესაუბრეთ № 32 საჰარო სკოლის პედაგოგს,ისტორიკოს ნელიჭელიძეს.ის გვესაუბრა ექვთიმეს ღვაწლსა და დამსახურებაზე,გაგვიღვივა ინტერესი მომავალი კვლევისათვის.ისტორიკოსი,ქალბატონი ნელი ჭელიძე:,,ჩემთვის ექვთიმეს გზა არის ტანჯვის,ღირსებისა და კაცურკაცობის,უკვდავებისა და სიმართლის გზა...გზა,რომლითაც უნდა იაროს მომავალმა თაობამ”.,,მართლაც საინტერესოა ექვთიმე,როგორც პოლიტიკოსი.შეგიძლიათ ჩაატაროთ მინი-კვლევა ამ საკითხზე...”

ამის შემდეგ გეზი ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის  ოფისისაკენ ავიღეთ.21 თებერვალი იყო,ექვთიმეს გარდაცვალების დღე.ძალიან გაუხარდათ ჩვენი სტუმრობა.ჩვენც გავთამამდით და რესპონდენტის კეთილგანწყობით ვისარგებლეთ.ბევრი რამ გავიგეთ და მასალებიც მოვიპოვეთ.ჩვენი კვლევაც,ფაქტობრივად,მათ მიერ მოწოდებულ ინფორმაციაზე ავაგეთ.

ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის სათავეებთან ორი უდიდესი წმინდანი დგას:წმინდა ილია მართალი და წმინდა ევთიმე ღვთისკაცი.ილია მივიდა იმ დასკვნამდე,რომ აუცილებელი იყო პოლიტიკური პარტიის დაარსება  და 1905 წელს იგი ეროვნილ-დემოკრატიულ პარტიას აარსებს.მას აზრად აქვს ამ პარტიის მხრებზე გადმოასვენოს ის ტვირთი,რომელსაც საქართველო ერქვა და რომელიც მან მთელი ორმოცდაათი წელიწადი მარტოდმარტო ზიდა და ატარა,როგორც ერის ბელადმა.”

შეიქმნა ქართული დემოკრატიული პარტია,ამასთან საქართველოს ავტონომიის მოთხოვნა წამოყენებულია,როგორც პარტიის პროგრამის ძირითადი პუნქტი.არჩეულია პარტიის ცენტრალური კომიტეტი,რომელშიც შევიდნენ ქართველი ინტელიგენციის ცნობილი წარმომადგენლები.

ექვთიმე ამბობს:,,ეროვნულ-დემოკრატიული მიმართულება სუფევს საქართველოში მას აქეთ,რაც საქართველომ ცნო თავი მოტყუებულად რუსეთის მიერ და ნაცვლად პროტექტორატისა და დაცვისა,მოახდინა ანექსია საქართველოსი.”

,ვინც საქართველოს დამოუკიდებლობის მტერია,ის ყველას მტერია და ამათ უფლებას ვერ მივსცემთ ილაშქრონ ჩვენს წინააღმდეგ...ვინც ჩვენს დამოუკიდებლობას ძირს უთხრის,უსათუოდ მის წინააღმდეგ უნდა იქნეს ზომები მიღებული.”

ამ პარტის რიგებში თავი მოიყარეს ინტელიგენცის წარმომადგენლებმა.ნიკო ნიკოლაძე,უკანასკნელი სამოციანელი,იყო პარტიის უხუცესი წევრი.ექვთიმე ამ დროს 54 წლის გახდათ.მას გავლილი ჰქონდა ილია ჭავჭავაძის სკოლაც,პეტერბურგის უნივერსიტეტის  ისტორია-ფილოლოგიის ფაკულტეტის დამთავრების შემდეგ,1887 წლიდან სამშობლოში დაბრუნებული სამეცნიერო და პედაგოგიურ მოღვაწეობასაც იწყებს,მაგრამ ავლებს რა თვალს ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებას,ილიას გვერდით დგება და უერთდება მის თანამებრძოლთა წრეს.

1917 წლის ნოემბერში ექვთიმე მონაწილეობს საქართველოს ეროვნული ყრილობის მუშაობაში,რომელიც იმ პარტის ინიციატივით იყო მოწყობილი,რომლის ერთ-ერთი ლიდერი თავად ექვთიმე თაყაიშვილი იყო.ის,როგორც ავტორიტეტი მთელი ერისათვის,აირჩიეს ეროვნული საბჭოს შემადგენლობაში.

1917 წლის ნოემბერში ექვთიმე მონაწილეობს საქართველოს ეროვნული ყრილობის მუშაობაში,რომელიც იმ პარტის ინიციატივით იყო მოწყობილი,რომლის ერთ-ერთი ლიდერი თავად ექვთიმე თაყაიშვილი იყო.ის,როგორც ავტორიტეტი მთელი ერისათვის,აირჩიეს ეროვნული საბჭოს შემადგენლობაში.

ნიშანდობლივია,რომ ექვთიმე თაყაიშვილის სახელი ამშვენებს საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტს,რომლითაც საქართველო საუკუნოვანი უუფლებობისა და რუსეთის კოლონიური ქვეყნის მდგომარეობიდან აღდგა,როგორც დამოუკიდებელი სახელმწიფო დემოკრატიული რესპუბლიკის სახით.

1919 წ.თებერვალი-საქართველოს დამფუძნებელი კრების არჩევნები.ამ არჩევნებზე ედპ-მ 8 მანდატი მიღო,ერთი მანდატი ექვთიმეს ერგო.მარტში იგი აირჩიეს საქართველოს დამფუძნებელი კრების თავმჯდომარის მოადგილედ და პრეზიდიუმის წევრად.გარკვეული დროის გასვლის შემდეგ  კვლავ დატოვეს ამ თანამდებობაზე.იყო აგრეთვე განათლებისა და ხელოვნების მუდმივმოქმედი კომისის წევრი.მისი ინიციატივით შეიქმნა საბიბლიოთეკო კომისია.რა თქმა უნდა,თავმჯდომარედაც თვითონ აირჩიეს ,ამ საქმეში დიდი გამოცდილების გამო.

სამწუხაროდ,საქართველოს დამოუკიდებლობა  დიდხანს არ გაგრძელებულა.1921 წლის თებერვალში საბჭოთა რუსეთის ჯარის ნაწილებმა დამხეს საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა.ექვთიმე თაყაიშვილი ეროვნული განძეულის მცველად და საპატრონოდ საფრანგეთში გაემგზავრა.ლევილის მამულში დაიდეს ბინა ემიგრანტებმა.ეროვნულ-დემოკრატები მაინც აგრძელებდნენ პოლიტიკურ მოღვაწეობას ,პარიზში ფუნქციონირებდა საქართველოს დამფუძნებელი კრების პრეზიდიუმი,რომელიც ფრაქციათა წარმომადგენლებით შეივსო და გაფართოებული პრეზიდიუმი დაერქვა.ექვთიმე თაყაიშვილი კვლავ მისი თავმჯდომარის მოადგილეა.

ბოლშევიკური რუსეთის წითელი არმიის მიერ საქართველოს ოკუპაციისა და მისი ფაქტობრივი ანექსიის შემდეგ 1921 წლის 11 მარტს ექვთიმე თაყაიშვილმა საქართველოს პირველი რესპუბლიკის ხელისუფლების სხვა წარმომადგენლებთან ერთად დატოვა საქართველო. იგი თითქმის მეოთხედი საუკუნის მანძილზე ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა საფრანგეთში, მეურვეობდა რა საქართველოს ეროვნულ განძს, რომლის ოფიციალურ პატრონად მენშევიკური მთავრობა ითვლებოდა. განძი აუწერელი ფასეულობისაგან შედგებოდა. აქ იყო თბილისის მუზეუმების ძვირფასეულობა: ოქრო-ვერცხლის ხატები და თვალ-მარგალიტით მოოჭვილი სხვა საგანძური, ძვირფასი ხელნაწერები, ზუგდიდის დადიანისეული სასახლის განძეულობა, გელათისა და მარტვილის სამონასტრო ქონება, თბილისის სასახლის განძეულობა, ბორჯომის სასახლის ქონება და სხვა მრავალი.

ექვთიმე არ იყო შეიარაღებული აჯანყების მომხრე.ეს მკაფიოდ გამოჩნდა 1922 წლის 14 ივლისს ჩატარებულ სხდომაზე,რომელზედაც განიხილებოდა საქართველოში აჯანყების საკითხი.ექვთიმემ კატეგორიული უარი განაცხადა ამგვარ მიდგომაზე.1924 წელს მაინც მოხდა აჯანყება,მაგრამ დამარცხდა და კომუნისტურმა ხელისუფლებამ სასტიკ რეპრესიებს მიმართა.,,ინტელიგენციას გაგვიჟლეტენ!-”ასე აფრთხილებდა ექვთიმე საზოგადოებას.

      ექვთიმე აქტიურად მონაწილეობდა პარიზში ჩატარებულ პოლიტიკური პარტიების წარმომადგენელთა ინტერპარტიულ თათბირზე,რომელზედაც მომავალი კონფერენციის დღის წესრიგი და განსახილველი დოკუმენტების პროექტები შეიმუშავეს(1921წ.18 დეკემბერი).

ექვთიმე კონფერენციის დელეგატია,მოხდა ინტერპარტიული შეთანხმება,რაც საქართველოს ოკუპანტების წინააღმდეგ განზრახული გამოსვლისათვის ძალთა გაერთიანებასა და ერთობლივ მზადებას ითვალისწინებდა.პოლიტიკურმა ემიგრაციამ კარგად იცოდა,რომ გადამწყვეტი სიტყვა თავად ხალხს უნდა ეთქვა(1922წ.თებერვალ-მარტი).

ექვთიმე  დღესაც ამხნევებს ქართველ ერს:ერი არ შეიძლება შედრკეს,ქართველი ხალხი ერთი წუთითაც არ გაიფიქრებს თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობის დროშა დაბლა დახაროს(1922წ.26 მაისი).

,,ერი ყოველ წუთს სადარაჯოზე უნდა იდგეს,მისი გუშაგი უნდა ფხიზლობდეს...და ასე განუწყვეტლივ გრძელდებოდეს ბრძოლა საქართველოს გათავისუფლებამდის! ”მთაწმინდის მიწამ ჩაიკრა გულში ერის საამაყო შვილი,განძის მცველი და თავად უდიდესი სიმდიდრე და განძი,სინდისი და ნამუსი,ღირსება და პატიოსნება,სიმართლე და უბრალოება, სიწმინდე და სათნოება-წმინდა ექვთიმე ღვთისკაცი.

თემა: „ძველი ტფილისის მეტრფე–აშუღის“ გულის ამონაკვნეს-ამონამღერ-ამოშაქრულ- ამომწარებული თბილისური ამბები...

სკოლა:  N 32

კლასი:  მე–10

მოსწავლე:  გიორგი ჯოხაძე

პედაგოგი:  ასმათ ჭარელიძე

დრო გადის... ადამიანები იბადებიან ,იზრდებიან, კვდებიან, თაობები მიდიან და მოდიან ... ილეწებიან საუკუნეები, სახელმწიფოები ჩნდებიან და ქრებიან.. ეს ჩვეულებრივი მოვლენაა... ისტორია და სიკვდილი ხარკს ერთად ითხოვენ და იღებენ კიდეც... ადამიანთა დაბადება-გარდაცვალება შორს დგას ტრაგიკულობისგან, თაობათა ცვლა საკმაოდ კანონზომიერია და ტრაგიკულად მხოლოდ სახელმწიფოს გაქრობა, აწმყოსა და მომავლის გარეშე დარჩენა შეიძლება მივიჩნიოთ...

     როდის კვდება სახელმწიფო..?? რა თქმა უნდა, მაშინ, როცა ერი კვდება, ეროვნულობას კარგავს, ასიმილირდება... ერის სიკვდილს კი უმთავრესად სამი განძის- ზნეობის,ტრადიციის(ისტორიის) და ენის უარყოფა იწვევს... ძნელია იცხოვრო იმ ქვეყანაში, რომელშიც დამონებული თავისუფლებისკენ, ხოლო თავისუფალი დამონებისკენ ილტვის. რაც არ უნდა მტკინვეული იყოს, ჩვენი ერი დღესაც ამ საშიშროების წინაშე დგას... ერის ხსნა, გადარჩენა, მხოლოდ გენიოსებს, "ქართული სიტყვის მეხანძრეთ" შეუძლიათ, მაგრამ ისინი, სამწუხაროდ, საუკუნეში ერთხელ იბადებიან... ჩვენ კი ამ ორი საუკუნის განმავლობაში იმდენი გენია შევწირეთ თავისუფლებას, იმდენი "ნაპერწკალი" ჩავაქრეთ, რომ მეეჭვება ერთი-ორი საუკუნის განმავლობაში ღმერთმა კიდევ ვინმე გამოგვიგზავნოს...  ილია, სამშობლოს ბედით გულდათუთქული, "მუზების ღმერთი", "ლამპარი დანთებული ჩვენი სულის საუკეთესო ეთერისგან... უმშვენიერეს ჩვენს გრძნობათაგან აციმციმებული და ჩააქრეს იგი ტლანქად, მხეცურად"... "საქართველოს  უკვდავმყოფელს საგვირგვინო" შუბლი დავუფლითეთ... დაიბადა "საქართველოს ისტორიის სჯულმდებელი", ივანე ჯავახიშვილი და ისეთი სკანდალი მოვუწყვეთ, იმდენი ტალახი ვესროლეთ, რომ გული გავუხეთქეთ.. დაიბადა ქართული კონიაკის ფუძემდებელი, არალეგალური ქველმოქმედი დავით სარაჯიშვილი, იშვიათი კაცი, რომელმაც, ეპისკოპოს ლეონიდეს თქმით, "ღვთისგან ნაბოძები ხუთი ქანქარი კეთილად აამოქმედა და ათად აქცია" და რაც შექმნა, დატოვა ერის სადიდებლად... ასეთი კაცი, 1938 წელს დიდუბის პანთეონიდან მოვთხარეთ როგორც კაპიტალისტი, რომელიც, პანთეონის დირექტორის თქმით, არ განეკუთვნებოდა იქ განსასვენებელთა კატეგორიას... არადა ერთ დროს მისი ბედნიერება სხვისი უბედურების მკურნალი იყო, მისი ფუფუნება-სხვისი სიღატაკის საშველი, მისი დასვენება- შრომა.." დაიბადა პოეზიის მეფე, მთვარის ბნელი მხარესავით ამოუცნობი გალაკტიონი და გიჟობა დავაბრალეთ, მეფედ კი არა, კაცადაც არ ვცანით და თვითმკვლელობამდე მივიყვანეთ... ფიროსმანმა, ქართული მზის და ზეცის მხატვარმა, "კიბის ქვეშ დალია სული..." როცა უჭირდა დახმარების ხელი ვერ გავუწოდეთ, ვერ ვუწამლეთ 21-ე საუკუნის ვაჟა ფშაველას - გოდერძი ჩოხელს... ვაი, რამდენს ვერ ვუპატრონე-ვუჭირისუფლეთ სიცოცხლეში, რამდენს გამოვუტანეთ სიტყვით თუ საქმით სასიკვდილო განაჩენი და მერე ვიტკივილეთ, ურემი რომ გადაბრუნდა.. ურემი უკვე გადაბრუნდა და მოდით, ახლა მაინც დავფიქრდეთ მიზეზებზე, მოვძებნოთ ღონე, რომ "თვალის  ახილების ტკივილს" გავუძლოთ, გავხდეთ უფრო გულიანები, მონანენი, მადლიანნი, ღირსების, მშვენიერი სულის თაყვანისმცემლები, არ დავივიწყოთ მამაპაპური ადათი, "ჩვეულებისამებრ მამულისა სვლას" ვუერთგულოთ და გავიხსენოთ  კაცი ლეგენდა, თბილისის მეხოტბე და მოტრფიალე, უკანასკნელი მოჰიკანი, გიზო ნიშნიანიძე... იეთიმ გურჯის, საათნოვას, იოსებ გრიშაშვილისა და ლადო ასათიანის შემდეგ საქართველოს ჭაღარა დედაქალაქისთვის გიზო ნიშნიანიძის მსგავსად არავის უმღერია, არავინ დაფიქრებულა " ჩვენმა ქალაქმა რა სურათები მოჰქარგა უწინ."

         ...და დადიოდა თბილისის ქუჩებში ერთი დიდებული კაცი, რომელიც ძალიან წააგავდა ფიროსმანის მეეზოვეს, რადგან ცოცხივით წვერით და წვერებივით ცოცხით  ჰგვიდა დედაქალაქის ქუჩებს... თავს ერთად უყრიდა, აქუჩებდა ქარში გაფანტულ ფოთლებს - მოგონებებს, ცეცხლს უკიდებდა, თვითონაც თბებოდა და ჩვენც გვათბობდა.

                 "ცეცხლი ცეცხლია, ზოგჯერ მცირე , ზოგჯერ დიდია,

                  მთავარი არის, რა იწვის და ვის უკიდია"- ასე გვესიტყვება ბატონი შოთა ნიშნიანიძე და გვაფიქრებს ცეცხლის, სითბოს საჭიროებაზე, სიყვარულით წვასა და ფერფლადქცევაზე..

     აი, ახლაც "ქარი ქრის.. ფოთლები მიჰქრიან ქარდაქარ,"

რკალად იხრებიან ხეთა რიგები:

         "ფიქრები, ღრუბლები საავდროდ იყურებიან,

           დაბორიალობენ ლანდები...

           მდაბლად თავს გვიკრავენ ჩვენი რაინდები-

           თბილისის ნამდვილი გრანდები."

 სად ხარ, ქართული სიტყვის მეხანძრევ, მოდი მეეზოვევ, ერთად მოაქუჩე ქარდაქარ გაფრენილი ფოთლები, მერე მუხლებით შეგროვილ ფოთლებში გაიარე და ფოთოლთა შრიალით" ფიქრებში გვახეტიალე, გადაგვახედე  წარსულში, თვალი გაგვასწორებინე აწმყოსთვის და იმედით შეგვახედე მომავალს.

    ...და აი, ჭრელ-ჭრელი ფოთლებით მორთულ სცენაზე ჩნდება ნაღდი თბილისელი, დედაქალაქის ხელაპყრობილი მლოცველი და მგალობელი კაცი, რომელმაც თბილისს ლიტერატურული ძეგლი დაუდგა... მაშ ასე: გიზო ნიშნიანიძე დროის პირისპირ.. ის არ დასჯერდა ჭაღარა თბილისის მხოლოდ ერთ ულამაზეს კუთხესთან ალერსს, თაობათა ცვლის ამსახველი წიგნით "პაემანი ვერაზე" მოესიყვარულა  იმ კუთხეს, სადაც დაიბადა და მერე პაემანზე, არც მეტი არც ნაკლები, დედა თბილისი მიიპატიჟა, ბავშვობის მიჯნურს აუხსნა სიყვარული და ამ ზეიმზე მთელი საქართველო მიიწვია...

                      ... პაემანი გავმართოთ,

                      ქეიფმა დილამდე ილხინოს-იგიჟმაჟოს,

                       ღამე გავუთიოთ თბილისს მეათასე..."

მხატვრულ-ლიტერატურული მოთხრობების კრებული "პაემანი თბილისთან", "ერთად მოქუჩებული ქუჩებისა და უბნებისათვის" თქმული 1001 ღამის ზღაპარია,ნაღდი თბილისელისაგან თბილისის თბილი მოფერებაა, როგორც თავად ბრძანებს, ეს მოთხრობების კრებული "თბილისური ამბებია-გულის ამონაკვნეს-ამონამღერ-ამოშაქრულ-ამომწარებული"... , მასში ყველაფერი რეალურია.

     და ასე სტუმარ-მასპინძელი, მომავალი და მიმავალი ერთად მივაბიჯებთ პაემანზე თბილისთან.. "და ჩვენც, კაცობრიობა რომ არ დაბერდეს, გუშინდელ ბავშვებს-დღეს ბერიკაცებს, ნაღდ ქართველებს გუშინდელ დღეში(ბავშვობაში) , მივყვებით  მომავალი, ხვალინდელი დღის გადასარჩენად, რათა წინ ცქერისას, უკანაც მოვიხედოთ და, სადაც ჩვენსას ვიტყვით, იქ მათიც არ დავივიწყოთ, გვახსოვდეს, ვისი გორისანი ვართ, საიდან მოვდივართ და სად უნდა წავიდეთ. მაშ, გაუმარჯოს პირველ პაემანს, პირველ შეხვედრას და თბილისის კარის შეღებას. ამ კარის შეღება კი ზემელიდან უნდა დავიწყოთ, რადგან, მწერლის თქმით , სწორედ ზემელია "ჭიპი დედამიწისა" და  გარესამყაროსთან მისი "მიმაგრების" ადგილი.

გიზო ნიშნიანიძე დაიბადა ორჯერ, ვერაზე ზემელზე,  ფილარმონიის გვერდით სამშობიაროში დაიბადა პირველად ( ფიზიკურად) 1928 წ. 13 თებერვალს და მეორედ (მეტაფიზიკურად) სამშობიაროს გვერდით, ფილარმონიაში - 1987წლის 28 დეკემბერს, როცა ფილარმონიაში გაიმართა მისი "პაემანი ვერაზე."

 გაჭირვებამ და  ომმა გამოაწრთო, წაართვა ბავშვობა("რომელიც 40-იან წლებში გავიდა სახლიდან და ღმერთმა იცის დღემდე სად დაეხეტება") და უცბად დააკაცა. გაჭირვებას არ გაუბოროტებია, პირიქით, დალხინების ფასი ასწავლა, მან და მისმა მეგობრებმა ის ძარღვი  შეინარჩუნეს, რომლის გაწყვეტისაც ეშინოდა წმ. ილია მართალს.

   "ვინმემ რომ მკითხოს, სამოთხე სად არისო, დაუფიქრებლად ვეტყვი მისამართს: თბილისი, ჭავჭავაძის პროსპექტი N1 . უნივერსიტეტი-ესაა ზეიმი, შედიხარ ბიჭი და გამოდიხარ კაცი, ის ინახავს შენ ბიჭობას და კითხულობს კაცობას, ამიტომ მუდამ ვალში ვართ მასთან, როგორც შვილი ღვიძლ დედასთან და მადლიერებით სავსე თავს ხრის ყველა იმ ადამიანთა წინაშე, ვინაც ამ სამოთხეში კაცობის ტვირთი აკიდა და ცხოვრების გზაზე დააყენა.

   მხატვრულ-დოკუმენტურ მოთხრობაში ავტორი იხსენებს იტალიურ, ნაღდ თბილისურ ეზოს, ომის დროს  შებინტული-"ინვალიდფანჯრებიანი" ოთახებით", ლამაზმოაჯირიანი აივან-ლოჯებით, იკრიბიკრო კიბეებით, სამერცხლეებით, ძველი მეხამრიდებითა და ტრადიციით: "სხვისი სიხარულით სიხარული, სხვისი ნეტარებით-ნეტარება", "ამ ეზოში არც ძაღლები იყვნენ ავები და არც კატები იჭერდნენ სხვის თაგვებს", სიყარული ჰქონდათ გზად და ხიდად და ამ ხიდზე საგზალივით გადაჰქონდ-გამოქონდათ სიკეთე.

         ღიმილიან-ცრემლიანია გარდასულ დღეთა სურნელება, როგორც გალაკტიონი ამბობს:             

                           „დღეს მაისი ფერში ნაირშია,                                                        

                          თუ დრო არი, დროს ისევ შენ შეჰფერი,

                          და ვით ქრისტემ გალილეა აირჩია,

                            მე თბილისი ავირჩიე ბებერი."

რა დაავიწყებს თბილისის "მეტრფეს"/გრიშაშვილი/ იმ სურათებს, ამ ქალაქმა რო მოჰქარგა უწინ. ამ სიყვარულმა 53 წლის ასაკში დააწერინა "პაემანი ვერაზე" ისე , რომ, როგორც თავად ამბობს, მანამდე სტრიქონიც არ დაუწერია და ეჭვმიტანილიც არ ყოფილა ლექსის წერაში, ჟანრი, რომლითაც ბატონმა გიზომ შეძლო თავისი სათქმელის გადმოცემა, პროზა აღმოჩნდა. წერს, სიყვარულს უხსნის თბილისს(ვერას) პროზისა და პოეზიის  მონაცვლეობით, თავად ოღროჩოღროს უწოდებს იმ ლექსს, რომელიც მოარგო თბილისს და მასთან სასაუბრო ენას.

    მწერალი, ყოველ ცისმარე დღეს დადის მტკვარზე, "სევდიანი ფიქრთ გასართველად" და  "თევზაობს საკუთარი ტკივილის ხუჭუჭებით მოქსოვილი ხსოვნის ბადით", იხსენებს ძმაკაცებს, ჩვენთვის, ზოგთათვის, მხოლოდ გვარებს და სახელებს, ზოგთათვის და თავად გიზო ნიშნიანიძესთვის - ხატებს და სალოცავებს.

      "პაემანი თბილისთან გვამცნობს  ობლების პრეზიდენტს, უპატრონოთა დამაპურებელ შოთა დედაბრიშვილს და ვლადიმერ მებურიშვილს-კომპოზიტორს, პიანისტს, გიტარისტს, მომღერალს, მჭევრმეტყველს, იუმორისტს, ჭირისუფალსა და ლხინისუფალს... გურამ ასათიანს- ცნობილ მწერალს,ლიტერატორს, ქართული სულის სათავეების მაძიებელს, ქართული ხასიათისა და ზნეობის მკვლევარს... გურამ ხარაიძეს - ცნობილ კალმოსანს, ჟურნალისტს, გაზეთ "მოლოდოიუ გრუზიის" მთავარ რედაქტორს... ლეგენდარულ გალაკტიონს, "მარტოობის ორდენის კავალერს", კაცს, რომელიც მთელ დედამიწას დუელში იწვევდა და, რომლისთვისაც "თბილისი იყო გილიოტინა და ეშაფოტი," ხოლო ლექსი, "ერთადერთი თავშესაფარი"...

 გიზო ნიშნიანიძე... კაცი მოტრფიალე ადათების ძველთაგან ძველის, ტფილისის ჰავის , ფიროსმანის, ღია კარის და ღია გულის, ნამდვილი სპექტაკლების, ტფილისური ვარიაციების, ვერის უბნის მელოდიების, გალა-კონცერტების. ძველი თფილისური დიონისური ვაკჰანალიების, ქუჩის წარმოდგენების.

იმ ძველ თბილისურ დღესასწაულებს შესწრებულს ტკივილს გვრის დღევანდელი ცხოვრება. ამიტომაც ამბობს გულისტკივილით:

      და აღარ მესმის ვინ ვინ არის, ან მე ვინა ვარ..

       არადა, შვილო, ნუ ჩამითვლი ამ სიტყვებს კვეხნად,-

      დრო იყო ქალაქს ამშვენებდა ჩემი კაცობა", დღეს...

დღეს კი , როგორც მწერლის "ძმა და ჭირის მოზიარე " მიხეილ ქვლივიძე ამბობს : "თბილისში ვცხოვრობ და ქალაქურ ადათ-წესს ვნატრობ."

     ძველი "ტფილისის მეტრფე აშუღი" კარუსელივით ატრიალებს დროს და თითო მოგონება თითო ფანტელად გვადნება სულზე, ნაკუწ-ნაკუწ იკინძება და მთლიანდება წარსული, გვიბრუნდება ის  ნანატრი დრო და ვხედავთ "ზემელის ინტერნაციონალს", თბილისურ ეზოებს, სადაც ღიაა სახლის კარიც და გულის კარიც, მიუხედავად იმისა,რომ თითქოს მე-20 საუკუნემ ჩვენთვის მოიცალა, არ დაგვკლებია ოქტომბრის რევოლუცია და კონტრრევოლუცია, ორი მსოფლიო ომი, 1937 წელს შუაღამისას კარზე კაკუნი და გულის ბაგაბუგი... 1941-45 წლის სამამულო ომი.. თბილისის ძმათამკვლელი ომი, ტერიტორიული მთლიანობისთვის ომი, მოკლედ, სულ ომში ვიყავით , მაგრამ არ დაგვიკარგაცს ტრადიცია, სხვისი სიხარულით გახარებისა და სხვისი ტკივილის ჭირისუფლობის ნიჭი, დატირებაც ტრადიციული ვიცოდით და მოლხენაც..

 დღეს კი.. დღეს თბილისური ეზოებისა და სახლების კარი დაიხურა. სტუმრის გვეშინია, ასეთი დროც დაგვიდგა," ნუთუ მართლა-რაც გვინახავს , ვეღარ ვნახავთ? ღმერთმა ნუ ქნას.."

 თბილისი ბავშვობიდან სულს გვიბერავდა და ახლა იქით ჩვენ შევუბეროთ, რომ სული მოვუბრუნოთ და რაც გვინახავს , კიდევ ვნახოთ, რათა კიდევ დავესწროთ სპექტაკლს და ვიმოგზაუროთ ზღაპრულ სამყაროში..

  ... დადის მწერალი, ძველი თბილისის მეფაიტონის მსგავსად, და დააქვს "ძველი დარდების გუდურა გრილი", იხსენებს  ძველი თბილისის აბანოებივით ჭრელ-ჭრელ თბილისურ ამბებს:

         "ჰოი, თბილისო, რა ძალა გაქვს,რა ღონე , რიდი -

         ყველა ბოროტი მეხთატეხის ხარ მეხამრიდი."

ცოცხლდებიან "რეპორტაჟები ხსოვნის ცხრაკლიტულიდან", აი "სიხარულის სახლის" ნამდვილი ვარიაციები, იშლება თბილისური საძმო სუფრა, სადაც ხელგაშლილი მასპინძელი ხელში  არაფერს იტოვებს, სტუმარ-მასპინძლობის ადათს იცავს.. ძველ თბილისში ერთმანეთის სიყვარულით თბებოდნენ, სიყვარულით ტკბებოდნენ, ტკივილით ტიროდნენ.. თბილისი ხასიათების ქალაქი იყო,  ახლა უბრალოდ მისამართია. „დავბორიალობ ჩემი ოცნების ქალაქში, ცალი თვალი ძველისკენ მიჭირავს, ცალი–ახლოსკენ და იმ „სიხარულის სახლისკენ“ გზას ვეღარ ვიგნებ,“– ტკივილით გოდებს მწერალი და გვთხოვს , ის საშინაო თუ საგარეო ტრადიციები , რომლებიც ჩვენმა წინაპრებმა მისხალ–მისხალ აგროვეს , გადავარჩინოთ და შევუნახოთ შთამომავლობას. ვეცადოთ, რომ ეზოში სახლის, ქუჩაში ეზოს,  ქალაქში ქუჩის, უცხოეთში საქართველოს და მომავალში წარსულის  დესპანები ვიყოთ...

   დიდება იმ ხატს, ვინც საუკუნეებს მანძილზე საქართველოს გულის ხატი ხატა, ღმერთმა ხელი მოუმართოს ყველას, ვინც ამ ხატზე ლოცულობს და ახალ ხატს ქმნის..

თბილისი ჭრელი და მრავალფეროვანი, მრავალეროვანი ქალაქია, მაგრამ ის ყოველთვის ქალაქური ენით მეტყველებდა „თბილისმა თბილად მოანარუქა სხვადასხვა ენის წახნაგოვანი სიტყვები და მისცა, თავისებური ეშხი  და მზეოსნობა“/ი.გრიშაშვილი/ 

დღეს ზოგი თბილისშია და თბილისელი არ არის... ჩამოვა სოფლიდან, ჩამოიტანს სოფელს და დადის თავის  სოფლიანად დედაქალაქში.“ თბილისს უნდა მოერგო და არა–მოირგო, თბილისელობა უფლებაზე მეტად მოვალეობაა და ეს მოვალეობა უნდა გავისიგრძეგანოთ, „თბილისური ჯიშიანი სიტყვა–გამოთქმები ხმოვანია და ლეგენდარული, ამიტომ ამ ენის კრიალოსანს... ყოველ გამონათქვამს უნდა ველოლიავოთ.

მოდით, შევუსრულოთ თბილისის მეხოტბე–ჭირისუფალს,მისი ზნეობისა და ტადიციების დარაჯს თხოვნა – სურვილი და ავაშენოთ „თბილისური სახლი“ თბილისური ხასიათის გადასარჩენად. თუკი ქართულ სტუმარ–მასპინძლობას ხელთუქმნელი ხატი დაუდგა სწორუპოვარმა ძეგლმა–სიმღერამ „ჩვენი მასპინძლის სასახლე“, იქნებ „თბილისურმა სახლმაც“ დაგვიბრუნოს ძველი თბილისი თავისი კოლორიტით , ზნე – ჩვეულებებით, ეთნიკური მახასიათებლებით , ქალაქური სამსჯავროთი, მორალური კოდექსით , გაზეთ „სალაყბოთი“, ყოჩობის, ქალაქური შემოქმედების, ძნელადაღსაზრდელთა პატრონაჟის თბილისური სპეციფიკით და დღევანდელობის ისტორიული რეალობით  ნაკარნახევი სხვადასხვა ინსტიტუტებითა  და ატრიბუტიკით...იქნებ სწორედ ძმობის, მეგობრობის, სიყვარულის, სიხარულის „თბილისური სახლი“ გახდეს  თაობათა ცვლისა და თბილისური ხასიათების სამჭედლო.„კარგია ძველი ისტორიული უბნების აღდგენა–რეგენერაცია, მაგრამ კიდევ უფრო საშური საქმეა თბილისის სულიერი რესტავრაცია, მისი ტრადიციების შენახვა, ახლის დამკვიდრება, ძველ თბილისთან საერთო ენის გამონახვით“,– აი მხატვრულ–დოკუმენტური მოთხრობის მთავარი სათქმელი... დღემდე თბილისმა გვიპატრონა, ახლა ჩვენგან ელის პატრონობას, სულის მობრუნებას და, რადგან თბილისი  ჭეშმარიტად  საერთო და საკუთარი  ფსიქოლოგიის მატარებელი ხასიათიანი ქალაქია, მას ხასიათის ძერწვა, სრულყოფა და შენახვა სჭირდება, თორემ ის თვალსა და ხელს შუა კარგავს ხასიათს, უხასიათო კი.. კაცი რა არის, ქალაქი რა იქნება.“

   ...ძლიან ამაღელვა  გიზო ნიშნიანიძის მხატვრულ–დოკუმენტურმა მოთხრობამ.. „თბილისის მეტრფემ“ კიდევ უფრო შემაყვარა ჩემი ქალაქი, ვეთანხმები „თბილისის ლიტერატურული ბოჰემის ავტორს“ იოსებ გრიშაშვილს : “თბილისის შესაქებად საჭიროა მახვილი ინტონაცია და კრიტიკის დოსტაქრული სკალპელი, რომ  პოეტმა  ჩვენი მხარე სწორი ფერებით  შეანაზუქოს.“ გ. ნიშნიანიძემ მახვილი ინტონაციით და დოსტაქრული სკალპელით ძველი თბილისი “ლექსის ლერწმებში დააპატიმრა“, პაემანი გაუმართა ხასიათიან მიჯნურს და განა მარტო მისი, მკითხველისა და მსმენელის გულიც მოიგო, ამ მოთხრობით ტრადიციის მიმდევარნი გაახარა, არატრადიციულნი დააფიქრა, მომავალს , წასულთა და მიმავალთა  ნამდვილი გრძნობების გახსენებით, კარგი გაკვეთილი ჩაუტარა.

   „მიგიხვდი, ჩემო მოყვარევ , რა ნესტრითა ხარ ნაჩხვლეტი“ ... გული გტკივათ , რომ ვერ მივაგენით ძველი თბილისური ხასიათის რესტავრაციის საშუალებებს, რის გამოც, “თბილისელობის მცნებას ჭია გაუჩნდა“, ამიტომაც ჩაიკვნესეთ ტკივილიანი სტრიქონები:

     „რა ჰქვია ამას,

      მონატრება დედის და შვილის,

     თბილისში ვცხოვრობ და თბილისში დავეძებ თბილისს.“

  თქვენი პაემნით თბილისს მაჯა აუჩქარეთ, სარეცელს მიჯაჭვულ ტკივილებისგან დახრულ “სასიკვდილოდ გახაზირებულ“ გურამ ასათიანს კი ათქმევინეთ: “ეს რა ჰქენი, ბიჭო?? შენმა ტკივილებმა ჩემი ტკივილები დამავიწყაო.“ განა ისურვებს ვინმე ამაზე უფრო პირუთვნელ შემფასებელს , ან ამაზე უკეთეს რეცენზიას, ვიდრე გურამ ასათიანის მიერ თავზე ხელისგადასმა და ამბორია?!

  თბილისით ცხოვრობდით, თბილისით სუნთქავდით, თბილისს მშობელივით ესათუთებოდით, ეჭირისუფლებოდით, გულის მიჯნურს მიეცით გული მთლიანად, თბილისელებს კი ნაწილ–ნაწილ დაურიგეთ, ამიტომაც გიმტყუნათ გულმა, პოეტურად გარდაიცვალეთ ლექსის კითხვისას, ალბათ ის ლექსიც თბილისს ეძღვნებოდა...

  ჩემს თანატოლებს, უფროსებს , ჩემზე პატარებს მინდა ვუთხრა: მოეფერონ თბილისს და მისი მონატრების შემთხვევაში მოძებნონ გ. ნიშნიანიძე, კაცი, რომელთანაც მთელი თბილისი დადიოდა პაემანზე და წაიკითხონ (ოღონდ გულისყურით, გულის თრთოლვით, სულის კანკალით) მისი “პაემანი ვერაზე“ და “პაემანი თბილისთან“... წაიკითხეთ, იტირეთ , იბედნიერეთ, რადგან მისი პოეზიით დაგიბრუნდებათ ბებერი თბილისი, ნახავთ და გაიცნობთ, იმ ბიჭებს , ასე რომ უხდებოდნენ თბილისს და თქვენც  იტყვით, ინატრებთ მწერლის დარად:                        “დრო მიდის, გვითვლის ნაბიჯებს და უკან აღარ ბრუნდება,

ღმერთო, მიეცი ამ ბიჭებს,

მეორედ მოსვლის უფლება..“

გ.ნიშნიანიძემ თბილისელებს დაგვიტოვა უნიკალური შანსი, მარადიულად ვიაროთ პაემანზე, შევასრულოთ მწერლის ანდერძი , ავაშენოთ “თბილისური სახლი“ და შენდობა ვუთხრათ იმ ნათელი კაცის სულს, ვისი წასვლითაც ნიჭიერება დაობლდა... როგორც  ჩვენი კათოლიკოს – პატრიარქი ბრძანებს: “ღმერთმა დალოცოს თაობების თბილისური პაემანი“ და თბილისელების ამ პაემანზე მიმპატიჟებელი გ. ნიშნიანიძე...