Saturday, December 12, 2015

ტარიელ ხარხელაური - "შავად ვირევი, ვტრიალებ"
შავად ვირევი, ვტრიალებ,
მთათა წვერებზე ვგროვდები,
რა გზნექავს, ქარო, ტიალო,
რა წარამარა ღონდები.
ეჰე!- დღეს აღარ იფრინოთ,
მხარკვერიანო არწივნო,
მზადა ვარ, უნდა ვიგრგვინო,
მთელი სამყარო დავწვიმო,
წავლეკო ნიაღვარებით,
მტვერში და სისხლში გავრიო,
მერე დავჭამო ქარები,
და ეს სილურჯე დავლიო.
ტარიელ ხარხელაური - "ვერ აგაცილე დაღლა"
ვერ აგაცილე დაღლა _
გბანდი, ცრემლებით გრწყავდი.
ვერ აგიყვანე მაღლა,
ვერ აგამაღლე ცამდის.
სტირი,
უჩემოდ სტირი,
ნანობ, უჩემოდ ნანობ,
ვერ გიმკურნალე ტკივილს
ჩემი ტკივილის გამო.
მე გაგიხუნე ფერი,
ცრემლი გიქციე წყაროდ,
ვერ შეგაშველე ხელი _
ვერ გაგიფრთხილდი ქალო.
ისევ გარიდებ თვალებს,
წარბებს ქვემოდან გიმზერ,
ვერ დაგისვენე მთვარე
მკერდთან შებნეულ ღილზე.
ტარიელ ხარხელაური - "დარდი, ფიქრი და ტკივილი"
დარდი, ფიქრი და ტკივილი
ჩემგან მოედო სამყაროს...
რას ამბობ, ნისლო, ტირილი
შენ როგორ უნდა მასწავლო -
ეს მე ვარ, კლდეთა კალთებზე
ცრემლად რომ ჩამოვწკანწკარობ.
ტარიელ ხარხელაური - და მაინც ვდგავარ
და მაინც ვდგავარ
და მაინც ველი...
და ირგვლივ
ირგვლივ ქარია მხოლოდ,
მე დაღლილი ვარ ლანდების მზერით
და აღარაფრის არა სჩანს ბოლო.
ხანდახან მაინც უაზროდ ვღონავ
და კივის,
კივის
ბნელში ზარნაშო,
ისევ მე და მე
და ისევ ორნი,
ისევ,
ო,
ისევ,
ისევ ვთამაშობ.
ტარიელ ხარხელაური - "არ ვიცი"
არ ვიცი,
თავს ვერ ვარწმუნებ,
როგორ დაგკვლიე, იაო...
გეძინა ყოჩივარდასთან,
თვალები გქონდა ღიაო.
როგორც ანგელოზს ,ღიმილმა
ბაგენი აგიმღვრიაო,
შენ რას ეჩრები,გვირილავ
შენი ვერ გამიგიაო.
შენ არ სთქვა,თავადაც ვიცი,
მზის სწორი ისევ მზეაო...
ტარიელ ხარხელაური - # # #
თურმე,
შენც მოგნატრებივარ,
დღეს წამჩურჩულა ნიავმა,
გულს შემოერღვა ყინული,
გალხვა და გაიმზიანა...
ვაი, ამ მონატრებამა
რა ძაან დააგვიანა...
ტარიელ ხარხელაური - არც არაფერი მახარებს
არც არაფერი მახარებს,
არც არაფერი მწყინს,
მზარავს ლანდების ხარხარი,
ხმაური მზარავს წყლის.
გარეთ ხბო ბღავის სახარე,
კოკისპირულად წვიმს.
ცხვირზე მაგდია სათვალე,
ჯავრს რკინასავით ვხრავ,
სივრცის მომბეზრდა თვალ-თვალი,
ფიქრით გონებას ვხნავ,
ეს ლექსიც ვერ დავამთავრე,
ლექსს დავამთავრებ ხვალ,
ტარიელ ხარხელაური - მე ვხედავ
მე ვხედავ,
მე მესმის – მოდიან,
ხშირ სუნთქვას ასდევენ თელები…
სიცოცხლე სიკვდილი როდია,
რომ ოდენ შეიცნო ცრემლებით.
ღრუბლები მთებს გარე უვლიან,
ქარმა ვერ შეჰბედა აჰყაროს;
რას იზამ, სამყარო რთულია,
იმდენად რთულია სამყარო…
და ღელავ, რაც უფრო მშვიდი ხარ,
ისვენებ, რაც უფრო იღლები,
რომ დგახარ, მაშინაც მიდიხარ,
ზურგზე შემოყრილი ნიღბებით.
ტარიელ ხარხელაური - მე შევცვალე მთვარე წუხელ
მე შევცვალე მთვარე წუხელ,
დავცქეროდი ნარიან მთას!
სთქვი, მამულო! რა გაწუხებს,
სთქვი, დავდგები დარიალთან.
სთქვი, დიდგორზე დავიქუხებ,
ბებერ კრწანისს ავაღელვებ.
სთქვი, მამულო! რა გაწუხებს
და წამოვშლი არაგველებს.
ტკივილებით მინამულო,
სთქვი, თუ უნდა დარი ამ მთას.
სთქვი, მამულო!
სთქვი, მამულო!
სთქვი, დავდგები დარიალთან.
ტარიელ ხარხელაური - მოვსულვარ
მოვსულვარ,
მოვკვდე და შენთვის ვწერო,
მონა წარსულის,
ახლის მლოცავი...
შენ გამახსენე,
მამულო ჩემო,
რამე თუ დამრჩეს დაუკოცნავი.
მზე ელამ თვალებს მტვერით ამივსებს
და მიმილეწავს სულს ქარიშხლიანს,
უნდა დავმიწდე ბებერ კრწანისზე
და ზურგზე მუხა ავიშრიალო.
ცა, როგორც ცხენმა _ლაგამი, შევხარ,
გზა ოქროსფერით მოვავარაყე;
სამშობლოვ ჩემო,
პოეტი შენ ხარ,
მე შენი ენით მოლაპარაკე!
ტარიელ ხარხელაური - ჩაქრნენ ვარსკვლავნი
ჩაქრნენ ვარსკვლავნი, ზეცა იცლება,
ცვარად ეღვრება მკერდზე იელებს,
აღაც მზის მოსვლით არ შეივსება
ეს შემზარავი სიცარიელე.
კლდეებს, ნაწყლულებთ, ნისლით ვუხვევდი,
ცაო, როგორ მღლი შენი უფლობით,
წუხელ სიკვდილი მეწვა მუხლებზე
და მე და მთვარე ვჭირისუფლობდით.
ტარიელ ხარხელაური - შენ ჩემო დიდო ტკივილო
შენ ჩემო დიდო ტკივილო,
დილაო - ავდრიანაო.
ძლივს აჩენილო ღიმილო,
ღიმილო - დარდიანაო.
შენ რომ ფიქრობდი, არც აგრე,
რომ ვფიქრობ, აგრეც არაო...
ცეცხლი მოგედოს, ქალთა მზევ,
მეც შენთან მაბრიალაო.
მე თუ არ მეტრფის - დაიწვას
თვალები - ნაღვლიანაო.
შენ, ჩემო დიდო ტკივილო,
დილაო - ავდრიანაო.
ტარიელ ხარხელაური - ლანდების დარბაზი
სცენა...
ცრემლები ჩამომდის ღვარად,
ვტირი, უაზროდ ვიწყებ ბორიალს...
არა, ბატონო, არა და არა..!
ეგ ჩემთვის მეტად დიდი როლია.
ცოტა ხმამაღლა, არ ისმის, რა სთქვი?!
ეს გრიგალებიც ზღვებს არყევს ძლიერ
და მაინც ჰფიქრობ _ გვირგვინი დაფნის
შუბლს მომილბობს და შემიცვლის იერს.
არც მოლოდინი ცით რისხვის მზარავს
და არც მსოფლიო შიში მაქვს წარღვნის,
არა, ბატონო, არა და არა,
მაგ როლზე ჩემი მოცდენა არ ღირს.
ტარიელ ხარხელაური - დაზამთრდა
დაზამთრდა...
თოვლი არც ისე მიკვირს,
და არც სიცივე - სისხლში რომ ატანს,
მე მეშინია ამ ატმის კვირტის,
გაზაფხულზე რომ ვერ გახსნას მარტმა.
მე მეშინია დამშრალი ღელის,
თოვლის ქვეშ წევს და უგონოდ სძინავს,
და გვირილათა გაყინულ ველის
გამოღვიძება ვერ შესძლოს წვიმამ.
დასაწყისი არ მაფიქრებს ზამთრის,
როგორ შევხვდები ზამთრის დასასრულს?!
ვაი, თუ ისე დავობდე სახლში,
რომ ცეცხლთან მჯდომი დავხვდე გაზაფხულს.
ზმნისწინთა მართლწერა
ყველაზე ხშირად დაშვებული შეცდომები
ღნიშნე; განაგრძე; ათაისუფლებს; ახორციელებს; აზოგადებს
რას ნიშნავს ზმნისწინი
ზ მ ნ ი ს წ ი ნ ი = ზმნის წინა ნაწილი. ერთ ან ორმარცვლიანი ელემენტი, რომელიც ზმნას თავში დაერთვის.
ზმნისწინებია: მი, მო,ა (აღ), ჩა, და, შე, გა ( გან), გადა, წა, ამო ( აღმო), ჩამო, შემო, გამო, გადმო, წამო
რატომ ვუშვებთ შეცდომებს?
თანამედროვე ქართულში ახალ ზმნისწინებთან ერთად მათი ძველი „მოძმეებიც მოღვაწეობენ“.
ა -, გა -, წა – ზმნისწინების ძველი ფორმებია აღ -, გან -, წარ;
ძველ და ახალ ზმნისწინთა თანაარსებობა იწვევს მათ აღრევას და აქედან გამომდინარე – ორთოგრაფიულ შეცდომებსაც.
რა უნდა გვახსოვდეს
ზმნისწინებს ვიყენებთ სრულად (გაუთიშველად)
გან  გან – ვ – ათავისუფლე
წარ  წარ – ა – დგენს
აღ აღ – ვ – ნიშნე
  • არ ვიყენებთ ძველი ან მოქმედი ზმნისწინების ნაშთს ( ნარჩენს ) ნ, რ, ღ – ზმნებში – ახორციელებს, ადგენს, ზრდის, ათავისუფლებს…
  • ზმნისწინის გათიშვა ( პირველი სუბიექტური პირის ან ქცევის ნიშნებით) დაუშვებელია!
შეცდომები რომ არ დავუშვათ
ზმნისწინი ან მთლიანად, გაუთიშველად უნდა გამოვიყენოთ, ან მთლიანად მოვაცილოთ ზმნის ფუძეს.
სწორია:
  • ავითარებს, ავითარებდა – განავითარებს, განავითარებდა
  • ასხვავებს, ასხვავებდა – განასხვავებს, განასხვავებდა
  • ასახიერებს, ასახიერებდა – განასახიერებს, განასახიერებდა
  • აღვნიშნავ, აღვნიშნავდი, აღვნიშნე
  • განვაგრძე
  • ახორციელებს, განვახორციელე, განხორციელდა
  • აზოგადებს, განვაზოგადე, განაზოგადა, განზოგადებული, განმაზოგადებელი
  • ათავისუფლებს, ათავისუფლებდა – განათავისუფლა, განათავისუფლებდა, განთავისუფლდა/გათავისუფლდა
დააკვირდით:
სწორ ფორმებში ზმნისწინი მთლიანადაა წარმოდგენილი (განთავისუფლდა) ან მთლიანადვეა მოცილებული (ძირითადად – აწმყო დროში  –  ათავისუფლებს)
გამონაკლისი:
ერთადერთი გამონაკლისი, სადაც პირველი პირის ნიშანი – ვ წინ უსწრებს ზმნისწინს, არის ზმნა ვაღიარებ (ვ + აღ = ვაღიარებ)
ყველა დანარჩენი აღ   ზმნისწინიანი ზმნის პირველი პირის სწორ ფორმებში, ჯერ უნდა დაიწეროს ზმნისწინი, შემდეგ I სუბიექტური პირის ნიშანი (აღ+ვ=აღვნიშნავ)
რუბრიკის ავტორი: ნინო ლომიძე
ფილოლოგი