რუსეთ–საქართველოს ურთიერთობები /ისტორიული ექსკურსი/ 1. გიორგიევსკის ტრაქტატი მე-15 საუკუნეში ქართული სამეფო-სამთავროთაგან კახეთი იყო პირველი, რომელმაც რუსეთის სახელმწიფოსთან დიპლომატიური ურთიერთობა გააბა. ეს მოხდა 1483 წელს, როდესაც კახთა მეფე ალექსანდრე გიორგის ძემ ელჩობა მოავლინა რუსეთში. რუსული ორიენტაცია კახეთის მეფეების საგაერო-პოლიტიკური ხაზის არსებითი ელემენტი გახდა. ეს პოლიტიკა იმედების მხრივ მეტად ილუზიური, ხოლო რეალური შედეგების მხრივ, კი ძალზე ხშირ შემთხვევაში, ტრაგიკული იყო, რადგან რუსეთს მოპატიჟება სამხრეთ კავკასიაში ერთობ უარყოფითად აღიქმებოდა ირანისა და ოსმალეთის მიერ. ჯოხი კი ქართულ სამეფოებზე ტყდებოდა. ამ პოლიტიკის ლოგიკური დაგვირგვინება იყო 1783 წელს გიორგიევსკის ტრაქტატი. ამ დოკუმენტის თანახმად, ერეკლე II თავისი მემკვიდრეობის სახელით უარს ამბობდა ნებისმიერი სახელმწიფოს მფარველობაზე და მხოლოდ რუსეთის იმპერატორის უზენაესობას აღიარებდა. გიორგიევსკის ტრაქტატის დადების შემდეგ ავარდა ახალი მძლავრი ანტიქართული ტალღა მუსლიმანურ სახელმწიფოებსა და ხალხებში. 1785 წელს ხუნძახის მფლობელი ომარ_ხანი 20000-იანი ლაშქრით შემოესია ქართლ-კახეთს. ერეკლე იძულებული გახდა ომარ ხანისთვის ერთდროულად 10000 მანეთი მიეცა და ყოველწლიურად 50000 მანეთის გადახდა ეკისრა, ანუ ეყიდა მშვიდობა. 1795 წელს შაჰი აღა-მაჰმად-ხანი შემოესია აღმოსავლეთ საქართველოს. მიუხედავად კრწანისის ბრძოლაში გამოჩენილი თავდადებისა, ქართველები დამარცხდნენ რიცხვმრავალ მტერთან. Mმტერმა აიღო თბილისი, მოედვნენ ქართლ-კახეთს. გიორგიევსკის ტრაქტატის პირობების თანახმად, რუსეთს უნდა დაეცვა თავისი მოკავშირე, მაგრამ მას Gამისათვის არაფერი გაუკეთებია. 2. რუსეთის მიერ საქართველოს I ანექსია რუსეთი ელოდა მომენტს და ასეთი მომენტიც მალე დადგა, როდესაც გარდაიცვალა ქართლ_კახეთის უკანასკნელი ხელმწიფე გიორგი XII, რუსეთის იმპერატორმა პავლე I-მა კავკასიის ხაზის სარდალს, კრონინგს დაავალა გიორგი XII -ის მემკვიდრის ტახტზე ასვლა არ დაეშვა. 1802 წლის 12 აპრილს რუსეთის ჯარებით გარშემორტყმულ სიონის ტაძარში რუსეთის ახალი იმპერატორის ალექსანდრე I-ის მანიფესტი გამოაქვეყნეს და დამსწრე საზოგადოება ძალით დააფიცეს რუსეთის იმპერატორის ერთგულებაზე. ქართლ-კახეთის სამეფო გაუქმებულად ცხადდებოდა. ის, რაც ვერ გააკეთეს საუკუნეების მანძილზე რომაელებმა, ბიზანტიელებმა, სპარსელებმა, არაბებმა, მონღოლებმა და თურქებმა რუსეთის იმპერატორის ერთი ბრძანებით იქმნა გაუქმებული. 1801-1802 წლებში რუსეთმა დაიპყრო ქართლ-კახეთის სამეფო. 1802 წელს რუსეთის იმპერატორმა შექმნა დებულება ”საქართველოს მმართველობის შესახებ”. იმავე წლის მაისში თბილისში მოქმედება დაიწყო რუსეთის მმართველობამ. რუსეთმა საქართველოში კოლონიური პოლიტიკა გაატარა, რასაც უნდა მოჰყოლოდა საქართველოში ანტირუსული ძალების დასუსტება და განადგურება, ეკონომიკის ხელში ჩაგდება, გარუსება და საქართველოს შესვლა იმპერიის საზღვრებში. 1802 წელს კახეთის თავადები არ შეურიგდნენ რუსულ კოლონიურ პოლიტიკას და აჯანყდნენ, რაც დიდ მნიშვნელოვან მოვლენას წარმოადგენდა. ამ აჯანყებამ თითქმის მთელი საქართველო მოიცვა, მაგრამ რუსებმა მაინც შეძლეს საქართველოში თავიანთი მმართველობის დამყარება. 1832 წელს მოეწყო შეთქმულება, რომელიც, მართალია, ჩაიშალა, მაგრამ საფუძველი ჩაუყარა მე-19 საუკუნის სამოციან წლებში დაწყებულ ეროვნულ მოძრაობას. ამ მოძრაობას სათავეში ”თერგდალეულები” ედგნენ. მათ სამოციანელებსაც უწოდებდნენ. ესენი იყვნენ: ილია ჭავჭავაძე, აკაკი წერეთელი, იაკობ გოგებაშვილი, გიორგი წერეთელი, ნიკო ნიკოლაძე და სხვა. ეროვნული ცნობიერების გაძლიერების, ეროვნული კონსოლიდაციის მიღწევისათვის უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭებოდა ქართული ენის სიწმინდის დაცვას, მის გადარჩენას. ილია ამბობდა: ”სამი ღვთაებრივი საუნჯე დაგვრჩა მამა–პაპათაგან: ენა, მამული, სარწმუნოება. თუ ამათაც ვერ ვუპატრონეთ, რა კაცები ვიქნებით და რა პასუხს გავცემთ შთამომავლობას.” თერგდალეულთა მოღვაწეობის საბოლოო შედეგი ის იყო, რომ მათ შეძლეს ქართველების და საქართველოს გადარჩენა. და აი, 1918 წლის 26 მაისს, კვირას, ნაშუადღევს 4 საათსა და 50 წუთზე საქართველოს ეროვნულმა სააბჭომ დაამტკიცა საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტი. ამიერიდან საქართველო სრულუფლებიანი დემოკრატიული სახელმწიფოა. მაგრამ დიდი ხანი არ დასცალდა ქვეყანას დამოუკიდებლობა. საბჭოთა რუსეთმა ახალი აგრესია მოამზადა ჩვენი სამშობლოს მიმართ და კიდეც განახორციელა. 1921 წლის იანვარში საბჭოთა რუსეთის პოლიტიკურმა ხელმძღვანელობამ მიიღო გადაწყვეტილება საქართველოს დაპყრობის შესახებ. საქართველოში საბჭოთა რუსეთის არმია უნდა შემოსულიყო, ვითომდა საკუთარი მთავრობის წინააღმდეგ აჯანყებული საქართველოს მშრომელების დასახმარებლად. 1921 წლის 11 თებერვალს, ლორეს რაიონში, რუსი კოლონისტების სოფლებში დაიწყო წინასწარ დაგეგმილი პროვოკაციული აჯანყება. გეგმის მიხედვით 16 თებერვალს ქართველი ბოლშევიკებისგან შეიქმნა საქართველოს რევოლუციური კომიტეტი(რევკომი). 16 თებერვალს საქართველოს რევკომმა დახმარების თხოვნით მიმართა საბჭოთა რუსეთს. საბჭოთა რუსეთის აგრესია მაინც ვერ შეინიღბა. მე–11 არმიამ საქართველოს საზღვრები 1921 წლის 16 თებერვალს გადმოლახა, ხოლო საქართველოს თხოვნა მოსკოვში ერთი დღის შემდეგ 17 თებერვალს გაიგზავნა. ასე დაიწყო რუსეთ–საქართველოს ომი. 3. რუსეთის მიერ საქართველოს II ანექსია 1921 წლის 15 თებერვალს სომხეთში მდგარი საბჭოთა რუსეთის მე-11 წითელი არმიის ნაწილები საქართველოში შემოიჭრნენ. საქართველოს თავს დაესხნენ აზერბაიჯანში დაბანაკებული მე–11 არმიის ნაწილებიც. საბჭოთა რუსეთმა კიდევ ორი მხრიდან შეუტია საქართველოს: სოჭის რაიონიდან აფხაზთში და ჩრდილო კავკასიიდან, მამისონის უღელტეხილიდან ქუთისისკენ. 1921 წლის 15-16 თებერვლიდან საქართველოს ჯარებმა საზღვარზე გამართული ბრძოლების შემდეგ თბილისისკენ დაიხიეს. 18 თებერვალს დაიწყო მე–11 წითელი არმიის იერიში თბილისზე. ქართული ჯარის სახალხო გვარდიის და მოქალაქეთა ნაწილების თავგანწირული წინააღმდეგობის შედეგად მტერი უკუგდებული იქნა. განსაკუთრებით თავი ისახელეს თბილისის სამხედრო სასწავლების კურსტანტებმა. 24 თებერვალს შეიქმნა კრიტიკული სიტუაცია, რადგან მტერმა შევსება მიიღო, ქართულ ჯარს კი რეზერვები არ გააჩნდა. 1921 წლის 25 თებერვალს საბჭოთა რუსეთის მე–11 წითელი არმიის ნაწილები თბილიში შემოვიდნენ, ხოლო დემოკრატიული საქართველოს მთავრობა ბათუმში გადავიდა. შექმნილ ვითარებაში, 1921 წლის 17 მარტს, საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობამ მიიღო გადაწყვეტილება ემიგრაციაში წასვლისა და საქართველოს დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის უცხოეთიდან გაგრძელების შესახებ. იმავე დღეს საქართველოს მთავრობამ, ნოე ჟორანიას თავმჯდომარეობით, ასევე დამფუძნებელი კრების წევრების ნაწილმა ბათუმი დატოვეს და ემიგრციაში წავიდნენ. ამრიგად, 1921 წლის თებერვალ–მარტის ომი რუსეთთან საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მარცხითა და ქვეყნის ოკუპაციით დამთავრდა. საქართველოში დამყარდა სოციალისტური წყობილება. 1921 წელს პარტიზანული რაზმი ჩამოყალიბდა. კახეთსა და ხევსურეთში აჯანყების ორგანიზებას შეუდგა ქაქუცა ჩოლოყაშვილი, მგრამ ეს აჯანყება სისხლში ჩაახშვეს. ქაქუცა შეუერთდა ქართველ ემიგრანტებს.დაიწყო საშინელი ტერორი და მოსახლეობის წმენდა. გაანადგურეს ინტელიგენციის საუკეთესო ნაწილი და მოწინავე გლეხობა. საბჭოთა სისტემამ კაცობრიობის წინაშე უდიდესი დანაშაულები ჩაიდინა. მთელ საბჭოთა კავშირში რეპრესიებს სულ 20 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, მათ შორის იყვნენ ქართული კულტურის ბრწყინვალე წარმომადგენლები: ტიციან ტაბიძე, პაოლო იაშვილი, მიხეილ ჯავა იხიშვილი, ვახტანგ კოტეტიშვილი, ევგენი მიქელაძე, პეტრე ოცხელი, სანდრო ახმეტელი, დიმიტრი შევარდნაძე. განმათავისუფლებლის მისიით შენიღბულმა საბჭოთა ხელისუფლებამ მე–2 მსოფლიო ომის დროს დაიპყრო აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნები და ეთნიკური წმენდა მიუწყო მრავალ ერს, ხოლო 30–იან წლებში აქტიურად თანამშრომლობდა ჰიტლერის ფაშისტურ რეჟიმთან. ეს ორი მონსტრი სახელმწიფო ერთობლივი გეგმით ახორციელებდა მსოფლიოს გადანაწილებას. ერის საუკეთესო მამულიშვილები არ ეგუებოდნენ წითელ ტერორს და ახალი დისიდენტური მოძრაობით იბრძოდნენ ქვეყნის გათავისუფლებისათვის. ამ მოძრაობას სათავეში ედგნენ დიდი ქართველი მწერლის კონსტანტინე გამსახურდიას ვაჟი, ზვიად გამსახურდია და მერაბ კოსტავა. ეროვნულ-განმათავისუფ� �ებელი მოძრაობის ყველაზე ამაღლებული და ტრაგიკული ფურცელი 1989 წლის 9 აპრილს ჩაიწერა. ამ დღეს ქართველი ხალხი მშვიდობიანი დემონსტრაციის გზით საქართველოს სსრ კავშირის შემადგენლობიდან გასვლას ითხოვდა. თბილისში მთავრობის სასახლის წინ მრავალათასიანი მიტინგი მოეწყო. მოშიმშილეები კიბეებზე იწვნენ. ღამით გაიცა ბრძანება მიტინგის დარბევის შესახებ. რუსთაველზე ტანკები შემოვიდნენ. ალესილი სასანგრე ნიშბებით შეიარაღებულმა რუსმა ჯარისკაცებმა უიარაღო ხალხი დაარბია. იმ ღამეს 18 ადამიანი დაიღუპა, მათ შორის ყველაზე უმცროსი 14 წლის იყო, ყველაზე უფროსი 73-ის. რუსეთის არმიამ გამოიყენა ნერვო-პარალიტიკური მხუთავი აირები, რომელთა მოქმედებას დღესაც განიცდიან იმ ღამით მოწამლულები. , 4. რუსეთ–საქართველოს III ომი 1990 წლის 28 ოქტომბერს ქვეყნის უმაღლესი საკანომდებლო ორგანოს უზენაეს საბჭოს ახალი, მრავალპარტიული არჩევნები დაინიშნა. ეს იყო ქვეყნის ისტორიაში პირველი მრავალპარტიული არჩევნები, რომელშიც გამარჯვება წილად ხვდა პოლიტიკურ პარტიათა ბლოკს ”მრგვალი მაგიდა-თავისუფალი საქართველო”. ახლადარჩეულმა უზენაესი საბჭოს პირველმა სესიამ 1990 წლის 14 ნოემბერს უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარედ აირჩია ზვიად გამსახურდია, ხოლო პრემიერმინისტრად – თენგიზ სიგუა. 1991 წლის 31 მარტს მოეწყო რეფერენდუმი. საქართველოს ყოველ მოქალაქეს უნდა ეპასუხა კითხვაზე: თანახმა იყო თუ არა საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენისა 1918 წლის 26 მაისის დამოუკიდებლობის აქტის საფუძველზე? საქართველოს მოსახლეობის აბსოლუტურმა უმრავლესობამ ამ კითხვას დადებითად უპასუხა. რაფერენდუმის საფუძველზე 1991 წლის 9აპრილს უზენაესმა საბჭომ მიიღო საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტი. ამრიგად, საქართველოში მშვიდობიანი გზით მოხდა საბჭოთა წყობილების ლიკვიდაცია, რაც ეროვნული მოძრაობის სწორი ტაქტიკის შედეგი იყო. 1991 წლის 26 მაისს პირდაპირი საპრეზიდენტო არჩევნების საფუძველზე საქართველოს რასპუბლიკის პირველი პრეზიდენტი გახდა ზვიად გამსახურდია. საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენით ახალი ეტაპი დაიწყო ქართველი ერის ისტორიაში. რუსეთის იმპერიის სამართალმემკვიდრემ, საბჭოთა კავშირმა, შემდგომში დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობამ, დსთ–ემ, დიდხანს ვერ აიტანა საქართველოს ჩამოცილება თავისი შემადგენლობიდან. წისასწარ დაგეგმილი პროვოკაციული ნაბიჯებითა და, სამწუხაროდ, ადგილობრივი აგენტურის აქტიური გამოყენებით, შეიარაღებული აჯანყების გზით დაამხო ახალგაზრდა დემოკრატია, ქვეყნიდან განდევნა კანონიერი ხელისუფლება და ომი წამოიწყო აფხაზეთში. განხორციელდა ქართველთა გენოციდი და ეთნიკური წმენდა. გაუგებარ ვითარებაში დაიღუპა ზვიად გამსახურდია. დაიწყო ქვეყნის მიზანმიმართული ეკონომიკური განადგურებისა და 15 წლოვანი გაყინული კონფლიქტების პერიოდი. 2003 წლის 6 მაისს არაძალადობრივი მეთოდებით, მშვიდობიანად მოხდა სახელისუფლებო ცლილება საქართველოში. ვარდების რევოლუციის გზით მოსულმა ქვეყნის მთავრობამ ქვეყნის ორიენტაციის კურსი შეცვალა და გეზი აიღო ევროპული ინტეგრაციისკენ. დაიწყო სწრაფი ეკონომიკური განვითარება და მზადება ჩრდილო ატლანტიკურ ალიანსში გაწევრიანებისათვის. ეს რუსეთისგან მისივე ინტერესების საწინააღმდეგო ქმედებად იქნა აღქმული. საქართველოსთვის ,,მაპის ‘’ მინიჭების საკითხის დასმამ საერთაშორისო მასშტაბით, რუსეთის მოთმინების ფიალა აავსო. მან ისარგებლა კოსოვოსათვის დამოუკიდებლობის მინიჭებით და საქართველოს წინააღმდეგ ახალი ომი დაგეგმა. სამიზნე ახლა სამხრეთ ოსეთის ტერიტორია გახდა. ამ ომს უკვე უწოდეს რუსეთ–საქართველოს ხუთდღიანი ომი. ამდენად, რუსული კოლონიური პოლიტიკა, რომელსაც საფუძველს გეორგიევსკის ტრაქტატი უქმნის, დღესაც გრძელდება საქართველოში. 21-ე საუკუნეშიც ანალოგიურია ის ქმედებები, რაც რუსეთის მიერ განხორციელდა ჩვენს მიმართ ისტორიის სხვადასხვა ეტაპზე. ტექსტზე მუშაობდნენ მოსწავლეები: თორნიკე შენგელია და ავთო გელხვიიძე კონსულტანტი; ისტორიის მასწავლებელი ანდრო ქინქლაძე