ექვთიმე-მკვლევარი და ლიტერატორი.........

უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭება ექვთიმე თაყაიშვილის მიერ აღმოჩენილ „ვეფხისტყაოსნის“ ძველ ხელნაწერებს. მან თავი მოუყარა 17 ხელნაწერს, რომელთა შორის ზოგი მეტად საყურადღებო იყო, როგორც ვარიანტებით, ისე მხატვრობით; საერთოდ კი 24 ხელნაწერის შესახებ მოკრიბა ცნობები. ექვთიმე თაყაიშვილის მიერ თავმოყრილ „ვეფხისტყაოსნის“ ხელნაწერთა შორის უძველესი იყო 1646 წლის, რომელიც ვინმე კორინთელისაგან შეიძინა, ასევე მეფე გიორგი XI-ისათვის 1680 წელს მისი მდივნის მიერ გადაწერილი „ვეფხისტყაოსანი“. ეს ხელნაწერი გამოირჩევა თავისი მოხატულობით. ექვთიმე თაყაიშვილის დიდი დამსახურებაა გადარჩენა პელაგია წერეთლისეული „ვეფხისტყაოსნისა“, რომელიც სიუჟეტური მინიატურებით იყო დასურათებული

გარდა ამისა, იგი სხვა მრავალ საქმეს ჩაუდგა სათავეში.   ექვთიმე თაყაიშვილის ინიციატივით ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელ საზოგადოებას გადაეცა დ. ბაქრაძის ბიბლიოთეკა და არქივი. ექვთიმეს მაშინვე ჰქონდა განზრახული საქართველოს მუზეუმისა და ბიბლიოთეკისათვის შენობის აგება, მაგრამ გადაულახავ სიძნელეებს  წააწყდა და ეს საქმე გადაიდო.

ე. თაყაიშვილის უბის წიგნის ერთ-ერთ გვერდზე წერია: „ 1889 წელს დავაარსეთ ქართველთა ამხანაგობა წიგნების გამოცემისა“. ამ ამხანაგობის თაოსნობით მრავალი საინტერესო საქმე განხორციელდა.